Η Κίνα είναι μια άλλη ανθρωπότητα. Και δεν χωρούν δεύτερες σκέψεις σε αυτή την αδιαμφισβήτητη αλήθεια. Σε αυτό το συμπέρασμα δεν φτάνει κανείς – εγώ εν προκειμένω – εξ αιτίας των πολλαπλών σε αυτήν επισκέψεων, της ενδελεχούς παρατήρησης της ή ακόμα μετά από την έντονη τριβή με τους ίδιους τους ανθρώπους της, αυτή η διαπίστωση δεν προκύπτει από μια λογική μαθηματική εξίσωση με σαφείς κανόνες, μα είναι, κατά κάποιο τρόπο, μια σχεδόν μεταφυσική πραγματικότητα, την ίδια στιγμή ιδιαίτερα αλλόκοτη και χειροπιαστή. Η Κίνα είναι ένα παιχνίδι ή για να γίνει περισσότερο εύγλωττη αυτή η σκέψη, φανταστείτε την ως μία παιδική χαρά με αμέτρητα παιχνίδια εντός της. Ως έκπληκτα παιδιά, γεμάτα ενθουσιασμό και ορμή, ετοιμαζόμαστε να εισβάλουμε και να απολαύσουμε όσα διαθέτει. Με μεγάλη έκπληξη, ωστόσο, συνειδητοποιούμε, ότι ο χώρος ολοένα και αλλάζει, μεταμορφώνεται σύμφωνα με κάποιους ιδιότυπους κανόνες, τους οποίους ποτέ δε θα κατανοήσουμε, με αποτέλεσμα, από τη μία να δοκιμάζουμε την ηδονή της εκεί παρουσίας μας, μα από την άλλη να μην έχουμε τη δυνατότητα να συσχετίσουμε όσα είναι ορατά μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας. Σταδιακά υποψιαζόμαστε ότι πρόκειται για ένα παράδοξο ψηφιδωτό, το οποίο, όσο κι αν πασχίσουμε, δεν μπορούμε να βάλουμε σε μια σχετική τάξη, αδυνατούμε να το αποκωδικοποιήσουμε. Εδώ όμως συμβαίνει και το περισσότερο παράδοξο όλων. Αντί να απορυθμιστούμε από αυτή την έλλειψη συνάφειας, αντί να απογοητευτούμε από μια εκκωφαντική ασυνέχεια στις εικόνες που απλώνονται μπροστά μας, η απόλαυση μεγεθύνεται, κατακόρυφα και απροσδιόριστα. Είναι πραγματικά ανεξήγητη η τροπή που παίρνουν οι ανθρώπινες αισθήσεις σε αυτή την περιοχή του πλανήτη. Έχω πια πειστεί, ότι στην Κίνα αιωρείται ένα πνευματικό σύννεφο, αυθύπαρκτο και αυτόνομο, το οποίο παρακάμπτει την ανθρώπινη διάνοια. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, μερικά φαινόμενα συμβαίνουν εκεί χωρίς να μας υπολογίζουν, χωρίς να λογαριάζουν τον άνθρωπο ως οδηγό των διανοητικών εξελίξεων. Και όσοι διαθέτουν ισχυρό ένστικτο, θα αισθανθούν αυτή την περίεργη, μα τόσο ελκυστική, συνθήκη, ως μια μέθη σε απολύτως νηφάλιο περιβάλλον. Όλα μοιάζουν κανονικά σε αυτόν τον γεωγραφικό άξονα, όμως όλα παρεκκλίνουν στο ελάχιστο από τον φυσικό ρυθμό όπως τον έχουμε βιώσει, αρκετά όμως για να αναποδογυρίσουν την ασφαλή εντύπωση που έχει κανείς για τον κόσμο. Θα σας δώσω ένα λειτουργικό παράδειγμα. Το βάδισμα. Το βάδισμα στην Κίνα διανθίζεται από κάποια αναπάντεχα στοιχεία, των οποίων την ύπαρξη δεν είχα ανακαλύψει πρωτύτερα. Μια αναπάντεχη συνομιλία του αμφιβληστροειδούς με το νευρικό σύστημα οδηγεί τον βαδιστή σε ανεξερεύνητα εγκεφαλικά μονοπάτια. Ο βαδιστής δεν εντυπώνει, δεν συμπεραίνει, δεν φωτογραφίζει, δεν εξηγεί, απλώς είναι παρών και αναπτύσσει – ίσως ερήμην του – έναν μηχανισμό ουδετερότητας, ο οποίος φιλτράρει όσα συμβαίνουν με έναν τελείως μοναδικό τρόπο. Ο βαδιστής δεν έχει ιδέα πού πηγαίνει, όμως δεν τον αφορά, αφήνεται σε ένα βήμα με δικό του σημείο αναφοράς, με δική του εν τέλει ζωή. Δεν είναι μόνο το τοπίο, η κινεζική ρυμοτομία, οι άναρχοι οδικοί άξονες των πόλεων, αλλά και μια ατμόσφαιρα στην οποία το μη κινεζικό σώμα δεν έχει προσαρμοστεί, επικρατεί μια όλο και περισσότερο αυξανόμενη εσωτερική αμηχανία ως προς τη βιολογική διαχείριση του ορατού τοπίου.
Η Κίνα παραμένει ανεξιχνίαστη, όχι μόνο επιβεβαιώνοντας τα κλισέ περί εξωτισμού και διαφορετικότητας, αλλά και ως ένας τόπος μυστηριώδης και άγνωστος ακόμα και για τους κατοίκους της. Οι Κινέζοι μένουν μονίμως έκθαμβοι μπροστά στο κινεζικό θαύμα. Η μεγάλη κινεζική οικογένεια αντιμετωπίζει τη χώρα ως μια αστείρευτη πηγή γνώσης και ευδαιμονίας. Πουθενά στον κόσμο δεν έχει αναπτυχθεί ένας τόσο όμοιος εθνικός νους όσο στην Κίνα, πουθενά δεν έχει χαρτογραφηθεί με ακρίβεια μια ηθική τόσο ισχυρή όσο εκεί, η αλήθεια στη χώρα των δράκων δεν έχει πολλές διαστάσεις, δεν απλώνεται και δεν αφήνεται σε αναλύσεις, παραμένει μία και αναλλοίωτη, διαποτίζοντας τη ροή της ζωής τους, καθορίζει την υπαρξιακή δομή κάθε Κινέζου. Και αν θέλουμε να ρίξουμε μια ματιά στα βαθύτερα στρώματα της συνείδησης αυτού του λαού, δεν μπορούμε, σε καμία περίπτωση, να μην μελετήσουμε, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την δομική δύναμη της γλώσσας πάνω στον κινεζικό ψυχισμό. Διότι η γλώσσα για τους Κινέζους είναι αίμα, αποτελεί τον κύριο άξονα της κοσμοθεωρίας τους, της εγκεφαλικής και αισθητικής τους θέσης, η γλώσσα καθορίζει και εξηγεί, αποσαφηνίζει και προτρέπει, πρόκειται για ένα γιγαντιαίο οικοδόμημα, ασύλληπτο και αδιάλειπτο, στο οποίο κατοικεί το κινεζικό θυμικό και ό,τι σχετίζεται με την κινεζική ζωή. Η λεπτομέρεια με την οποία έχει κατασκευαστεί αυτή η γλώσσα, είναι στ’ αλήθεια αδύνατο να περιγραφεί. Και δεν εξετάζουμε το ζήτημα ως ένα στερεότυπο μιας πλούσιας απλώς γλώσσας, μα εστιάζουμε στην ακατάληπτη ιδιότητά της να τεμαχίζει την ανθρώπινη φύση, να την ξεδιαλύνει σε βαθμό που τελικά οι εκφραζόμενες έννοιες δεν μπορούν να γίνουν απόλυτα αντιληπτές. Και μολονότι έχουμε την ψευδαίσθηση ότι πρόκειται για μια γλώσσα που μοιάζει με έναν δαιδαλώδη χαοτικό λαβύρινθο, για ένα εφιαλτικά μεγάλο πεδίο που δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να κατακτηθεί, εντούτοις η έξοδος είναι ορατή, αφού τα πάντα μέσα σε αυτό το φαινομενικά γλωσσικό αδιέξοδο είναι βαλμένα με ανατριχιαστική λεπτομέρεια στη θέση τους.
Τέλος, αν κανείς επιχειρήσει να απαντήσει στο γενικό ερώτημα, «Τι είναι η Κίνα;», αυτόματα θα εμπλακεί σε μια μάταιη και ατελέσφορη διαδικασία. Αποτελεσματικότερο θα ήταν, προκειμένου να φτάσει σε ένα σχετικά λογικό συμπέρασμα, να καταλήξει πρώτα στο τι δεν είναι, αφού το κινεζικό ψηφιδωτό είναι τόσο πολύπλοκο και διαφορετικό, που δεν τηρεί τις σταθερές και δεν προσφέρεται για ιδιαίτερες αναλύσεις. Και θα ήταν πραγματικά μάταιο να προσπαθήσουμε να χωρέσουμε όσα τη συνιστούν σε έναν και μόνο τίτλο. Ένα είναι βέβαιο. Ότι κάθε φορά που θα βρεθείς εκεί, ένα μέρος του εαυτού σου θα ξεχαστεί, θα αφεθεί σε έναν ουδέτερο χώρο, μαζί με το ισχυρό σου «εγώ», μια που διασχίζοντας τους αχανείς δρόμους αυτής της μοναδικής χώρας, δε θα χρειαστείς τίποτα άλλο, παρά μόνο τις αισθήσεις σου.
