Ο Μάνος Ελευθερίου στο περιοδικό «Το Τέταρτο»

Μας γνώρισε ο Μάνος Χατζιδάκις, Χριστούγεννα του ’73. Πηγαίνοντας να παρουσιαστώ στην Κόρινθο, με συνόδευσε στο σταθμό Λαρίσης λέγοντας, με το ανοξείδωτο χιούμορ του, «θα κουνάω το μαντίλι όπως η Βέμπο στους στρατιώτες που έφευγαν για το μέτωπο το ’40».^[1] Αργότερα, πήρα μετάθεση για την Κατερίνη και στην πρώτη μου έξοδο του τηλεγράφησα την είδηση ότι (με τον συμπολεμιστή και μελλοντικό εκδότη μας Θανάση Χαρμάνη που είχαμε γνωριστεί στα έμπεδα του στρατοπέδου) καθίσαμε στο ταπεινό «Ουζερί ο Λευθέρης» και τον μνημονεύσαμε. Ενθουσιάστηκε, γιατί ο περίφημος στίχος του, γραμμένος 7-8 χρόνια πριν, περιέγραφε μια εντελώς φανταστική τοπογραφία, η οποία αποδεικνυόταν τώρα ρεαλιστική.
Το χιούμορ του εκδηλωνόταν υποδόρια. Κάποια μέρα του τηλεφώνησαν από ραδιοφωνικό σταθμό: «Κάνουμε μια έρευνα για το ελληνικό τραγούδι και μιλάμε σε όλους τους στιχουργούς», του είπαν. «Εγώ είμαι ποιητής, κυρία μου», απάντησε κοφτά, δήθεν θιγμένος· «πάρτε τον Ρίτσο»! Κι έκλεισε το τηλέφωνο σκασμένος στα γέλια.
Συνεργαστήκαμε στενά στην παραγωγή του δίσκου Σεργιάνι στον κόσμο του Μαρκόπουλου με τον Γιώργο Νταλάρα (1979). Τότε ήταν που πείστηκε να βγάλουμε στις εκδ. Ύψιλον ένα βιβλιαράκι με δύο εκτός εμπορίου, ως τότε, συλλογές του: Μαθήματα μουσικής / Τα ξόρκια. Τα δακτυλόγραφα, η ιδιόχειρη αρίθμηση και οι διορθώσεις είναι από το καλοκαίρι του 1980. (Σημειώστε την «κομπανία» της 3ης στροφής που έγινε «συμμορία» και το περιβόητο «μέρα κακή» της 4ης στροφής που, λόγω της λογοκρισίας, είχε μετατραπεί σε «Παρασκευή».)

Το 1986, μετά την αποχώρηση του Μάνου Χατζιδάκι από το περιοδικό Το Τέταρτο, η κεντρική συντακτική ομάδα (Αχιλλέας Κυριακίδης, Αντώνης Κυριαζάνος, Κατερίνα Σχινά, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου και o υπογράφων) παρέμεινε, και αποφάσισε να ανανεώσει το περιοδικό, εμπλουτίζοντάς το με καινούργιους συνεργάτες όπως ο Νάσος Θεοφίλου, ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (οι οποίοι ξεκίνησαν νέες στήλες, εκ μεταγραφής από τον Χάρτη), ο Οδυσσέας Ελύτης (που μας παραχώρησε αδημοσίευτο κολάζ του για το πρώτο εξώφυλλο της νέας περιόδου), ο Κώστας Ταχτσής (δημοσιεύσαμε –με το αζημίωτο– σελίδες από την αυτοβιογραφία του), ο Αρκάς (με το καινούργιο κόμικ που του παραγγείλαμε, το «Μετά την καταστροφή») κ.ά.
Ο Μάνος Ελευθερίου συνεργάστηκε στο περιοδικό με τη σειρά «Παραμύθια για τον Αυτοκράτορα» (αλληγορικά αφηγήματα που τα συνόδευαν δικά του κολάζ), τα προσφιλή του φωτογραφικά ντοκουμέντα («Εικονογραφημένη Ιστορία του Ελληνικού Έθνους») από υλικό δικό του που επιλέγαμε από κοινού και διάφορα άρθρα, σημειώματα κλπ., μερικά από τα οποία υπέγραφε με το ευανάγνωστο ψευδώνυμο «Μάνος Ταξίδης». Μεταξύ αυτών ήταν, ενδεικτικά, και τα σχόλιά του στην ελεύθερη στήλη «Εις την οδόν των Φιλελλήνων» (τίτλος εμπνευσμένος ασφαλώς από το ποίημα του Εμπειρίκου), καθώς και η συνέντευξη που πήρε από τον Μίλτο Σαχτούρη (Δεκέμβριος 1986, δημοσιεύτηκε Μάρτιο του 1987).