Νοϊγκάντρες

Κα­θώς πλη­σιά­ζει ο Μάιος, φέρ­νο­ντας την κο­ρύ­φω­ση μιας άνοι­ξης πο­λύ δια­φο­ρε­τι­κής από τις άλ­λες, μια ανα­φο­ρά που σχε­τί­ζε­ται με την επο­χή αυ­τή κα­τα­τί­θε­ται εδώ υπό μορ­φήν με­τά­φρα­σης, που προ­ήλ­θε από πο­λύ πο­λύ­πλο­κες δια­δρο­μές.
Πρό­σφα­τα μι­λώ­ντας με τους σπου­δα­στές μου, σε online μά­θη­μα της ιστο­ρί­ας της γρα­φι­στι­κής, για το ρεύ­μα της «συ­γκε­κρι­μέ­νης ποί­η­σης» (ποί­η­σης που προ­σλαμ­βά­νε­ται συ­νο­λι­κά και ως ει­κό­να), που ανα­πτύ­χθη­κε στις δε­κα­ε­τί­ες του 50 και του 60, η κου­βέ­ντα πή­γε στο πε­ριο­δι­κό που εξέ­δι­δε μια από τις πρώ­τες ομά­δες που δού­λε­ψαν πά­νω σ’ αυ­τό το εί­δος, στην Βρα­ζι­λία, και πιο συ­γκε­κρι­μέ­να στον αλ­λό­κο­το τί­τλο του: NOIGANDRES.
Η λέ­ξη δεν ανή­κει (όπως θα μπο­ρού­σε κά­ποιος να σκε­φτεί) στα πορ­το­γα­λι­κά, αλ­λά στα οξι­τα­νι­κά, στη με­σαιω­νι­κή γλώσ­σα της νό­τιας Γαλ­λί­ας, που ήταν η γλώσ­σα στην οποία συ­νέ­γρα­ψαν τα αρι­στουρ­γή­μα­τά τους οι τρο­βα­δού­ροι, όπως ο μέ­γας Arnault Daniel τον οποίο μνη­μο­νεύ­ει ο Δά­ντης ως τον miglior fabbro (κα­λύ­τε­ρο τε­χνί­τη) αυ­τής της γλώσ­σας.
Από στί­χο έρ­γου του Daniel και η λέ­ξη noigandres – που όμως μας θέ­τει ένα με­γά­λο πρό­βλη­μα. Για­τί από όσα μπο­ρού­με να γνω­ρί­ζου­με, αυ­τή η λέ­ξη απα­ντά­ται μό­νο μια φο­ρά σε ένα ποί­η­μα του Arnault Daniel και που­θε­νά αλ­λού σ’ όλο το corpus της γρα­πτής οξι­τα­νι­κής. Δεν μπο­ρού­με να ξέ­ρου­με βέ­βαια τι ακρι­βώς συ­νέ­βαι­νε στον προ­φο­ρι­κό λό­γο της επο­χής εκεί­νης, αλ­λά ως μη επα­να­λή­ψι­μη εί­ναι, θα λέ­γα­με, μό­νο ήχος – για­τί ένα ση­μείο που δεν εί­ναι μπο­ρεί να επα­να­λη­φθεί δεν μπο­ρεί να απο­τε­λέ­σει στοι­χείο επι­κοι­νω­νί­ας. Εί­ναι αυ­τό που λέ­με αλα­μπουρ­νέ­ζι­κα.
Έτσι η λέ­ξη εί­ναι μια σπα­ζο­κε­φα­λιά, και, όπως μας λέ­νε οι ει­δι­κοί, δεν προ­σφέ­ρει κλει­δί για την με­τά­φρα­σή της στις σύγ­χρο­νες συγ­γε­νι­κές με τα οξι­τα­νι­κά γλώσ­σες, όπως τα γαλ­λι­κά ή τα κα­τα­λα­νι­κά.
Αυ­τό το στοι­χείο της «σπα­ζο­κε­φα­λιάς» ανα­δει­κνύ­ει και ο μεί­ζων μα και αμ­φι­λε­γό­με­νος ποι­η­τής της δι­κής μας επο­χής, ο Έζ­ρα Πά­ουντ (που με­λέ­τη­σε τη γλώσ­σα αυ­τή και ανα­ζή­τη­σε στη δου­λειά των τρο­βα­δού­ρων την πη­γή της σύγ­χρο­νης ποί­η­σης) στα πε­ρί­φη­μα Cantos και συ­γκε­κρι­μέ­να στο ει­κο­στό (Canto XX), όπου δι­η­γεί­ται πώς ανα­ζή­τη­σε τη συμ­βου­λή της με­γα­λύ­τε­ρης αυ­θε­ντί­ας στον το­μέα αυ­τό κα­τά τον με­σο­πό­λε­μο, στο πρό­σω­πο του γερ­μα­νού φι­λό­λο­γου Emil Levy, τον οποίο επι­σκέ­φτη­κε στο Φράι­μπουργκ για να του λύ­σει το γρί­φο του Noigandres.
Από τον τρό­πο που πε­ρι­γρά­φει τον διά­λο­γό τους ο Πά­ουντ, φαί­νε­ται πως ο σε­βά­σμιος κα­θη­γη­τής εί­χε φτά­σει στα όρια της αντο­χής των νεύ­ρων του μ’ αυ­τή τη λέ­ξη-σπα­ζο­κε­φα­λιά. Η αί­σθη­ση του εκνευ­ρι­σμού επι­τεί­νε­ται και με την προ­σπά­θεια του ποι­η­τή να με­τα­δώ­σει την προ­φο­ρι­κό­τη­τα, κα­τα­γρά­φο­ντας την εκ­φο­ρά των αγ­γλι­κών λέ­ξε­ων με γερ­μα­νι­κή προ­φο­ρά:

Από τα λί­γα που ξέ­ρω, η λέ­ξη έχει (με επι­φυ­λά­ξεις) ερ­μη­νευ­θεί ως μια εκ­δο­χή της φρά­σης d'enuo gandres, που θα μπο­ρού­σε να προ­κύ­πτει από μία σύν­θε­ση των λέ­ξε­ων που συ­να­ντά­με στα σύγ­χρο­να γαλ­λι­κά ennui (ανία, θλί­ψη) και garde (φυ­λάω, προ­στα­τεύω). Έτσι θα μπο­ρού­σα­με να πού­με ότι μας λέ­ει κά­τι για ένα «αντί­δο­το στη θλί­ψη».
Κα­λό εί­ναι αυ­τό μέ­σα στην στε­νο­χώ­ρια των ημε­ρών μας, αλ­λά και σαν έκ­φρα­ση μιας ελ­πί­δας που φέρ­νει η ανοι­ξιά­τι­κη κα­λο­και­ρία για μια γε­νι­κό­τε­ρη βελ­τί­ω­ση της ατμό­σφαι­ρας του κό­σμου όλου.
Έτσι λοι­πόν κα­τα­θέ­τω την πρώ­τη, επτά­στι­χη, στρο­φή του άσμα­τος του Αρ­νώ Ντα­νιέλ, γνω­στό από τον πρώ­το στί­χο (incipit) Er vei vermeills, vertz, blaus, blancs, gruocs.

Νοϊ­γκά­ντρες, λοι­πόν, και κα­λή αντά­μω­ση το κα­λο­καί­ρι!

ΒΡΕΙ­ΤΕ ΤΑ ΒΙ­ΒΛΙΑ ΤΟΥ Μίλ­του Φρα­γκό­που­λου ΣΤΟΝ ΙΑ­ΝΟ.