Μια Βεατρίκη για τη νέα χρονιά

Δεν ξέ­ρου­με ακρι­βώς πό­τε γρά­φτη­κε αυ­τό το τρα­γού­δι. Ξέ­ρου­με ότι δη­μιουρ­γός του ήταν μια γυ­ναί­κα, η κό­μι­σα του Ντία, και απευ­θύ­νε­ται στον ερα­στή της που την εγκα­τα­λεί­πει. Βρι­σκό­μα­στε στη Νό­τια Γαλ­λία στο τέ­λος του 12^ου αιώ­να και στα πρώ­τα χρό­νια του 13^ου, που κι εκεί­να – όπως όλα άλ­λω­στε – εί­ναι χρό­νια τα­ραγ­μέ­να, κα­θώς το 1208 η Κα­θο­λι­κή εκ­κλη­σία εξα­πο­λύ­ει έναν πό­λε­μο κα­τά των αι­ρέ­σε­ων που έχουν εξα­πλω­θεί στην πε­ριο­χή, έναν άγριο διωγ­μό γνω­στό στην ιστο­ρία ως η Σταυ­ρο­φο­ρία κα­τά των Αλ­βι­γη­νών με κύ­ριο στό­χο την αί­ρε­ση των Κα­θα­ρών.

Όμως οι ιστο­ρί­ες του έρω­τα εί­ναι πιο αν­θε­κτι­κές, και οι στί­χοι κι η μου­σι­κή τους, όταν έχουν δου­λευ­τεί κα­λά, κρα­τούν εσα­εί μια γοη­τεία. Τα πο­λι­τι­κά και θρη­σκευ­τι­κά μί­ση και πά­θη χά­νο­νται στο βά­θος.

Η Μπε­α­τρίζ κό­μι­σα του Ντία (Beatritz Comtessa de Dia) ήταν μία από τις πρώ­τες και ίσως η πιο διά­ση­μη trobairitz (γυ­ναί­κα τρο­βα­δού­ρος ή «τρο­βα­δού­ρισ­σα»), που άκ­μα­σε ανά­με­σα στο 1170 και το 1210, στη νό­τια Γαλ­λία στην πε­ριο­χή που εί­ναι γνω­στή ως Οξι­τα­νία, γρά­φο­ντας ποί­η­ση στην οξι­τα­νι­κή γλώσ­σα.

Σύμ­φω­να με την vida (βιο­γρα­φία) που γρά­φτη­κε για κεί­νη, η Μπε­α­τρίζ ήταν πα­ντρε­μέ­νη με τον Γου­λιέλ­μο του Πουα­τιέ, αλ­λά ο έρω­τάς της και τα τρα­γού­δια της ήταν για τον Ρα­μπώ της Οράγ­γης (Raimbaut d’ Aurenga), που ήταν κι εκεί­νος ποι­η­τής. [Et enamoret se d'En Rambaut d' Aurenga, e fez de lui mantas bonas cansos – Και ερω­τεύ­τη­κε τον ιπ­πό­τη Ρα­μπώ ντ’ Αε­ου­ρέν­γκα και συ­νέ­θε­σε γι αυ­τόν πολ­λά όμορ­φα τρα­γού­δια].

Ο έρω­τας αυ­τός θα πρέ­πει να ήταν βρα­χύ­βιος για­τί ο Ρα­μπώ πέ­θα­νε το 1173, εκτός και αν πρό­κει­ται για έναν άλ­λον, συ­νο­νό­μα­το, τρο­βα­δού­ρο και ιπ­πό­τη από το Βα­κει­ράς κο­ντά στην Οράγ­γη, που με­τεί­χε και στην Δ’ Σταυ­ρο­φο­ρία το 1204, και πέ­θα­νε το 1207. Η υπό­θε­ση αυ­τή ενι­σχύ­ε­ται από το γε­γο­νός ότι όταν πέ­θα­νε ο Ρα­μπώ της Οράγ­γης, μια άλ­λη τρο­βα­δού­ρισ­σα, και όχι η Μπε­α­τρίζ, έγρα­ψε τον θρή­νο (planh, planctus) για τον χα­μό του.

Σώ­ζο­νται πέ­ντε συ­νο­λι­κά έρ­γα τής Μπε­α­τρίζ, τέσ­σε­ρα cansos (άσμα­τα) και ένα tenso (δια­λο­γι­κό τρα­γού­δι).

Πα­ρα­θέ­του­με εδώ μια από­δο­ση του canso που επι­γρά­φε­ται A chantar m'er de so qu'eu no volria [ας τρα­γου­δή­σω για εκεί­νο που δεν επι­θυ­μώ], το οποίο εί­ναι και το μο­να­δι­κό άσμα τρο­βα­δού­ρισ­σας που σώ­ζε­ται με­λο­ποι­η­μέ­νο, με μου­σι­κή που συ­νέ­θε­σε η ίδια η Μπε­α­τρίζ.

Σή­με­ρα μπο­ρεί κα­νείς να ακού­σει στο youtube διά­φο­ρες εκτε­λέ­σεις, ανά­με­σά τους και μια εξαι­ρε­τι­κή a capella εκ­δο­χή της δι­κής μας Σα­βί­νας Γιαν­νά­του. https://​www.​youtube.​com/​watch?​v=4cE​8QHW​qlAY

Βλ. επί­σης:

https://​www.​youtube.​com/​watch?​v=4RG​0Np_​5J5g με την αγ­γλί­δα σο­πρά­νο Catherine Bott από τον δί­σκο Sweet is the Song- Music of the Troubadours and Trouvères, L’Oiseau Lyre 1996.

https://​www.​youtube.​com/​watch?​v=ocR​9WXa​nZXU με την κα­τα­λα­νή σο­πρά­νο Monserrat Figueras (1942-2011), από δί­σκο που επι­με­λή­θη­κε ο Jordi Savall, με τί­τλο Tο Ξε­χα­σμέ­νο Βα­σί­λειο (Le Royaume Oublié, Alia Vox 2010) και υπό­τι­τλο Η Σταυ­ρο­φο­ρία κα­τά των Αλ­βι­γη­νών, Η Τρα­γω­δία των Κα­θα­ρών.