Η νέα αμερικανική ποίηση 1: Η άνοδος των ταυτοτήτων

«forgiving / the Broken English of Our Mothers»
Chen Chen, When I Grow Up I Want to Be a List of Further Possibilities

Θα μπορούσαμε να εκβιάσουμε την παραδοχή πως σχεδόν κάθε μεγάλη αλλαγή συνοδεύεται από μια δημόσια αντιπαράθεση ανάμεσα στην υπερβολή και τον ενθουσιασμό για το ασχημάτιστο νέο από την μία και το μάγκωμα του κατεστημένου και του συντηρητικού από την άλλη. Κάτι τέτοιο συνέβη πολλές φορές και στην ιστορία της λογοτεχνίας, της ελληνικής  μηδέ εξαιρουμένης. Μια τέτοια δημόσια αντιπαράθεση συνέβη το 2011 ανάμεσα στην κριτικό Helen Vendler και την ποιήτρια Rita Dove σε σχέση με τις νεότερες φωνές της αμερικανικής ποίησης. Σύμφωνα με τη Vendler (σε άρθρο της στον Guardian) η Rita Dove στην ανθολογία Penguin Anthology of Twentieth-Century American Poetry έδωσε μεγαλύτερο βάρος στην πολυπολιτισμική χαρτογράφηση εις βάρος της ποιότητας. Ποιητές που η ίδια θεωρούσε μέτριους ή κακούς βρέθηκαν να ανθολογούνται λόγω της καταγωγής ή του χρώματός τους και όχι λόγω των ίδιων τους των ποιημάτων. Η αντιπαράθεση γέννησε μια σειρά από άρθρα, δημόσιες τοποθετήσεις απαντήσεις και ανταπαντήσεις. Κατέληξε κάπου όλη αυτή η αντιπαράθεση; Σε επίπεδο επιχειρηματολογίας όχι. Η πραγματικότητα είναι όμως πολλές φορές η πιο καθαρή απάντηση.
Αν δει κάποιος σήμερα τις νέες φωνές της αμερικανικής ποίησης –ακόμα και αποκλειστικά αυτές που βραβεύονται και κυριαρχούν στον δημόσιο χώρο– θα παρατηρήσει την ποικιλία και την πολυχρωμία της από τους πρώτους μόλις στίχους. Αμερικάνοι ποιητές και ποιήτριες με διαφορετική καταγωγή (μετανάστες πρώτης ή δεύτερης γενιάς), queer και gay ποιητές και ποιήτριες, ιθαγενείς αμερικάνοι. Τα στοιχεία αυτά δεν είναι απλές καταγραφές καταγωγής σε ένα βιογραφικό είναι πολλές φορές ο ίδιος ο πυρήνας της συγκεκριμένης ποιητικής. Ας  επιχειρήσουμε μια (σχεδόν αυθαίρετη) περιπλάνηση. Ο Kaveh Akbar και η Solmaz Sharif είναι ιρανο-αμερικανοί, ο Ocean Vuong ( ο οποίος κέρδισε το Βραβείο T.Σ. Έλιοτ το 2017) γεννήθηκε στο Βιετνάμ και μετανάστευσε στην Αμερική δύο χρόνια μετά. Ανοιχτά γκέι ο Vuong είναι ένας από τους πολλούς νέους αμερικάνους ασιάτες ποιητές που εξερευνούν την queer ταυτότητα μέσα από την ποίησή τους: ο Chen Chen κατάγεται από την Κίνα, η Fatimah Asghar από το Πακιστάν, ο  Hieu Minh Nguyen επίσης από το Βιετνάμ. Ο Danez Smith και η Aziza Barnes είναι γκέι αφροαμερικανοί. Η Layli Long Soldier κατάγεται από την ινδιάνικη φυλή των Lakota. Ο Alex Dimitrov γεννήθηκε στη Σόφια και μεγάλωσε στο Ντιτρόιτ.
Η άνθηση της σύγχρονης αμερικανικής ποίησης δεν μπορεί να ιδωθεί χωρίς να περιλαμβάνει τη σημασία των ταυτοτήτων. Το νέο κύμα, ορίζεται από πολλά ακόμα χαρακτηριστικά. Την επιτελεστικότητα των ποιητικών αναγνώσεων, τη χρήση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τη κυριαρχία του ελεύθερου στίχου και την ανάδυση συγκεκριμένων εντύπων, φεστιβάλ και εκδοτικών οίκων. Ειδικά σήμερα, σε μια χώρα σε απόλυτη διαίρεση, με την πρόοδο και τη συντήρηση να γιγαντώνονται ταυτόχρονα, η ποίηση των ταυτοτήτων επικαιροποιεί τη σημασία του βάθους της ποιητικής εξομολόγησης, την έκταση της φωνής στην ποιητική διαμαρτυρία και τελικά την ίδια την αχρονία ενός ποιητικού φαινομένου έκτακτης ανάγκης.
Η ταυτότητα είναι ένας δρόμος προς το προσωπικό, προς τον πυρήνα του υποκειμένου. Μια στάση ειλικρίνειας απέναντι σε αυτό που συγκροτεί το άτομο. Η καταγωγή, η σεξουαλικότητα, το φύλο, μέσα σε κοινωνίες, μέσα στο ιστορικό συνεχές και μέσα στην προσωπική εμπειρία δεν αποτελούν εξειδικευμένες περιπτώσεις που αποκλίνουν από την γενικότητα της ανθρώπινης εμπειρίας. Αποτελούν καταβύθιση σε αυτή μέσα από μια συγκεκριμένη έκφανσή της. Δεν βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε έναν επιμερισμό, αλλά σε μια ανάδειξη του κοινού μέσα από επιμέρους αφηγήσεις. Ταυτόχρονα, μια ποίηση που μπορεί να έχει δομηθεί γύρω από ένα συγκεκριμένο αίτημα, μια συγκεκριμένη ιστορική πορεία και μια συγκυρία είναι μια ποίηση που κερδίζει σε εξωστρέφεια.
Στην πραγματικότητα βρισκόμαστε μπροστά στο φαινόμενο διεύρυνσης της ποίησης. Αφού η ποίηση αυτή μπορεί να απευθυνθεί σε μια συγκεκριμένη ομάδα και να την πείσει πως  αποτελεί την κατεξοχήν γλώσσα που μπορεί να μιλήσει στο όνομά της. Μιλώντας για την ταυτότητα μέσα από την ποίηση, η ταυτότητα αποκτάει φωνή και η ποίηση διεύρυνση.
Η ποίηση των ταυτοτήτων σε αντίθεση με πολλές εκφάνσεις και εφαρμογές των «identity politics» μιλάει για αυτό που είναι κοινό, για την ανθρώπινη εμπειρία. Η εμπειρία είναι διαφορετική, η ποίηση είναι το κοινό έδαφος, ο τόπος σύγκλισης, το σημείο συνάντησης. Κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν είναι περιοριστικό αλλά αντίθετα ενδυναμώνει την ίδια τη σημασία της ποίησης. Η ίδια η ποίηση ταυτίζεται με την άρση του αποκλεισμού. Με τρόπο διεκδικητικό και συμφιλιωτικό ταυτόχρονα.
Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνούμε είναι πως, τελικά, ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο, στη σφαίρα του ποιητικού αυτό που έχει σημασία δεν είναι η ειλικρίνεια, η εξομολόγηση, η αυθεντικότητα του ποιητή. Αυτό που έχει σημασία είναι η καλή ποίηση. Και αυτό είναι κάτι που συναντάμε όλο και πιο συχνά στο εργαστήριο της νέας αμερικανικής ποίησης.