Ι

Και πώς κουρ­σεύ­ε­ται μια πό­λη; Με ποιόν και­ρό και από ποια με­ριά; Από ανα­το­λή; Από τη δύ­ση; Από τα υψώ­μα­τα στον Άγιο Σί­λα η από τα πε­δι­να στο Κα­ρά­ορ­μαν; Μέ­ρα ή νύ­χτα; Χει­μώ­να ή κα­λο­καί­ρι;

Μπαί­νεις με τη σιω­πή ή βά­ζεις τα αλο­γα να φρου­μά­ζουν και να χτυ­πούν τις οπλές τους στο χώ­μα ση­κώ­νο­ντας σύν­νε­φο σκό­νη έξω από τα τεί­χη;

Τι πε­ρι­μέ­νεις από την πό­λη και ποιό το κούρ­σο;
Πλού­τη; Χω­ρά­φια; Γεν­νή­μα­τα; Ασή­μι και χρυ­σό;
Κα­μα­τε­ρά; Ψυ­χές;

Θυ­σιά­ζεις αιχ­μα­λώ­τους πριν την κουρ­σέ­ψεις; Κρε­μάς τους αντρες στη φούρ­κα και τα­πει­νώ­νεις γυ­ναί­κες και παι­διά; Σέρ­νεις δε­μέ­νους στον τρο­χό και στο πα­ζά­ρι;

ΙΙ

Με­τά θα φύ­γεις πά­λι. Θ᾽α­φή­σεις μέ­σα στις σπη­λιές τούς λί­γους που δεν πρό­λα­βες να κό­ψεις; Θα τους αφή­σεις να γεν­νο­βο­λούν και ν ᾽α­βγα­τί­ζουν ως τόν επό­με­νο κα­τα­κτη­τή ή θα τους ξε­τρυ­πώ­σεις να τους πε­ρά­σεις και αυ­τούς μα­χαί­ρι ίσα­με τον τε­λευ­ταίο;

Τα­ξι­δεύ­ο­ντας με­ρό­νυ­χτα μέ­σα στο βα­ρύ χει­μώ­να βδο­μά­δες και μή­νες με τις άγριες φυ­λές των βαρ­βά­ρων από το βορ­ρά να απο­δε­κα­τί­ζουν το στρα­τό σου

η άλ­λη πο­λι­τεία που σε πε­ρι­μέ­νει θα έχει άρα­γες πλού­τη γκα­μή­λες χρυ­σά­φι ζω­ντα­νά με­τα­ξω­τά μπα­χά­ρια και μυ­ρω­δι­κά; Ή μή­πως θα 'βρεις σκόρ­πια χα­μό­σπι­τα με πλί­θρες και τα­πει­νές κα­λύ­βες με άχυ­ρο και φύ­κια ση­κω­μέ­νες σε ξύ­λι­νους πασ­σά­λους μέ­σα στο νε­ρό;

Έλα λοι­πόν για πες μου τώ­ρα τι θα κά­νεις με μια χού­φτα κου­ρε­λή­δες για στρα­τιώ­τες σου που ξε­πα­γιά­ζου­νε στο κρύο και σε ακο­λου­θά­νε βου­λιά­ζο­ντας έως το γό­να­το μέ­σα στη λά­σπη με κλει­σμέ­νο τον και­ρό από πα­ντού στα κα­πνο­τό­πια στο Ντρα­νί­τσι και πιο πέ­ρα ακό­μη στα σκο­τει­νά τε­νά­γη των Φι­λίπ­πων;

^{[ Γράφτηκε στις 15.9.2014 και κυκλοφόρησε σε δίφυλο εκτός εμπορίου τον Δεκέμβριο του 2019 σε 123 αντίτυπα (15 X 21 εκ.) αριθμημένα με το χέρι και υπογεγραμμένα από τον ποιητή σε χαρτί Fabriano Ιταλίας 160 γραμμ. με τη φίρμα Tartaruga ]}

Ο Λευ­τέ­ρης Ξαν­θό­που­λος γεν­νή­θη­κε το 1945 στην Αθή­να. Σπού­δα­σε νο­μι­κά στο Πα­νε­πι­στή­μιο Αθη­νών, χω­ρίς να δώ­σει πτυ­χια­κές εξε­τά­σεις, και κι­νη­μα­το­γρά­φο στο Λον­δί­νο. Δη­μο­σί­ευ­σε επτά ποι­η­τι­κές συλ­λο­γές  κα­θώς και τη συλ­λο­γή δι­η­γη­μά­των Γά­τες αλ­λού ( 2011). Σκη­νο­θέ­τη­σε τις ται­νί­ες με­γά­λου μή­κους, τις τη­λε­ται­νί­ες και τα ντο­κι­μα­ντέρ. Συμ­με­τεί­χε με κεί­με­νά του σε συλ­λο­γι­κές εκ­δό­σεις, με πιο πρό­σφα­τα τα βι­βλία Οι τέσ­σε­ρις επο­χές του Νί­κου Κούν­δου­ρου (μα­ζί με τον Λά­κη Πα­πα­στά­θη και τον Δη­μή­τρη Φύσ­σα, εκδ. Γα­βρι­η­λί­δης 2014) και Κα­μύ: Η ευ­τυ­χία και το πα­ρά­λο­γο αχώ­ρι­στα παι­διά της ίδιας γης (με τον Νί­κο Μπα­κου­νά­κη και τη Φω­τει­νή Τσα­λί­κο­γλου, εκδ. Κα­στα­νιώ­τη 2014). Κρι­τι­κές του για θέ­μα­τα λο­γο­τε­χνί­ας δη­μο­σιεύ­τη­καν στην εφ. Τα Νέα, στο περ. Εντευ­κτή­ριο, στα ηλε­κτρο­νι­κά πε­ριο­δι­κά Ο ανα­γνώ­στης, Χάρ­της κ.ά.

Ο κύ­ριος Νί

——————————————————

Ο σα­λί­γκα­ρος

——————————————————

Η Μα­ρού­σκα

——————————————————

Απο­νιά

——————————————————

Στην εξο­χή

——————————————————

Ο λύ­κος

——————————————————

Από άμ­βω­νος

——————————————————

του
ΔΗΜΗ­ΤΡΗ ΦΥΣ­ΣΑ

1.

Σε μια επο­χή που πολ­λα­πλα­σιά­ζο­νται οι Κων­στα­ντί­νοι, οι Ευ­φρο­σύ­νες, οι Βα­σί­λειοι, οι Πη­νε­λό­πες, οι Αι­κα­τε­ρί­νες, οι Δη­μή­τριοι, οι Ιω­άν­νη­δες, οι Ευάγ­γε­λοι, οι Πα­να­γιώ­τες και δε συμ­μα­ζεύ­ε­ται, ο εκλι­πών επέ­με­νε στο «Λευ­τέ­ρης» και δε γού­στα­ρε ού­τε με σφαί­ρες το «Ελευ­θέ­ριος». Έτσι γι­νό­ταν από­λυ­τα πι­στευ­τό ότι το πο­λυ­το­νι­κό του εί­χε πράγ­μα­τι να κά­νει με συ­ναι­σθή­μα­τα, πα­ρελ­θό­ντα, κε­κτη­μέ­νες τα­χύ­τη­τες κλπ και όχι με τα συ­νή­θη αί­τια του ελι­τι­σμού, της αυ­το­προ­βο­λής, της δή­θεν ει­κα­στι­κής ομορ­φιάς κλπ. Λευ­τέ­ρης λοι­πόν, σε στα­θε­ρή επα­φή με το στοι­χείο του λαϊ­κού πο­λι­τι­σμού.

2.

Ποι­η­τής, κρι­τι­κός κι­νη­μα­το­γρά­φου, πε­ζο­γρά­φος, σε­να­ριο­γρά­φος, ανα­δι­φη­τής αρ­χεί­ων, δο­κι­μιο­γρά­φος, επι­με­λη­τής εκ­δό­σε­ων (editor), σκη­νο­θέ­της φι­ξιόν, ντο­κι­μα­ντε­ρί­στας, δο­κι­μιο­γρά­φος, πα­ρου­σια­στής βι­βλί­ων, αρ­θρο­γρά­φος κυ­ρί­ως σε λο­γο­τε­χνι­κά πε­ριο­δι­κά, δά­σκα­λος ποι­κί­λων καλ­λι­τε­χνι­κών μα­θη­μά­των και δεν ξέ­ρω και γω τι άλ­λο.

3.

Στις ται­νί­ες και τα βι­βλία που έγρα­ψε ή επι­με­λή­θη­κε, ασχο­λή­θη­κε με τα πιο ετε­ρό­κλη­τα αντι­κεί­με­να: Θο­δω­ρής Καλ­λι­φα­τί­δης γά­τες, (ανο­λο­κλή­ρω­τη τρι­λο­γία), Χρή­στος Κα­πρά­λος, Αλέ­κος Ξέ­νος, πα­ρα­δο­σια­κή τυ­πο­γρα­φία (Αι­μί­λιος Καλ­λια­κά­τσος), πο­λι­τι­κοί πρό­σφυ­γες, Μι­χά­λης Κα­τσα­ρός, Κα­ρα­γκιό­ζης (δις), Νί­κος Κούν­δου­ρος, Μίλ­τος Σα­χτού­ρης (δις), ερ­γά­τες στη Γερ­μα­νία (δις), Μα­νό­λης Τρια­ντα­φυλ­λί­δης, Θό­δω­ρος Αγ­γε­λό­που­λος, Κα­βά­λα (η πό­λη της κα­τα­γω­γής του), Αλέ­ξης Παν­σέ­λη­νος, Κ.Π. Κα­βά­φης, Φρί­ντα Λιάπ­πα, αθη­ναϊ­κοί τό­ποι (Κο­λω­νός, Τουρ­κο­βού­νια), Αντρέι Γκο­ρέν­κο, Νί­κος Εγ­γο­νό­που­λος, Παύ­λος Ζάν­νας (δις), Μά­νος Ζα­χα­ρί­ας, Πα­ντε­λής Βούλ­γα­ρης, Η. Χ. Πα­πα­δη­μη­τρα­κό­που­λος, Αλ­μπέρ Κα­μύ, να­ζι­στι­κά στρα­τό­πε­δα συ­γκέ­ντρω­σης (το βι­βλίο για τις πε­ρι­πέ­τειες της μά­νας του βα­σι­κού του εκ­δό­τη τα τε­λευ­ταία χρό­νια, του Σά­μη Γα­βρι­η­λί­δη – πά­ει κι αυ­τός πρό­σφα­τα), πώς γυ­ρί­ζε­ται μια ται­νία, καρ­να­βά­λι, Νί­κος Κα­ζαν­τζά­κης, αρ­χείο Γε­ωρ­γί­ου Πα­πα­νι­κο­λά­ου (ημι­τε­λής δου­λειά) και πολ­λά άλ­λα. Δύ­σκο­λα μπο­ρεί να σκε­φτεί κα­νείς πα­ρα­γω­γι­κό­τε­ρο πο­λυ­καλ­λι­τέ­χνη, που ταυ­τό­χρο­να σχε­δόν κα­μιά Τέ­χνη (σκε­φτεί­τε τις ιδιό­τη­τες των ανα­φε­ρό­με­νων προ­σώ­πων) δεν άφη­σε πα­ρα­πο­νε­μέ­νη ως αντι­κεί­με­νο.

4.

Οι τί­τλοι ει­δι­κά των λο­γο­τε­χνι­κών του βι­βλί­ων εί­ναι με επι­λο­γή του ποι­η­τι­κό­τα­τοι: «Πε­ρι­πέ­τειες πλα­νό­διου σω­μα­το­φύ­λα­κα ονεί­ρων», «Σή­κω­σε το κε­φά­λι σου πα­τέ­ρα», «Η ορ­μή του νε­ρού και των υδά­των», «Άγ­γε­λος των πρώ­των ημε­ρών», «Για­τί οι γυ­ναί­κες δεν αγα­πούν τη βρο­χή» κλπ.

5.

Ήταν ακό­μα ένας που σπού­δα­σε Νο­μι­κά, μα δεν τέ­λειω­σε. Τα πα­ρά­τη­σε στο πτυ­χίο και την κο­πά­νη­σε για το Λον­δί­νο, όπου σπού­δα­σε –τι άλ­λο;– σι­νε­μά. Για­τί; Για­τί σα φοι­τη­τής στην Αθή­να του ΄60 ασχο­λιό­τα­νε ήδη πο­λύ με τον κι­νη­μα­το­γρά­φο και εί­χε ήδη ρί­ξει τη βάρ­κα του στα βρά­χια. Όταν, με με­σο­λα­βη­τή τον υπέ­ρο­χο κοι­νό μας φί­λο Τά­κη Μπα­στέα, πή­γα και τον βρή­κα στα κα­τσά­βα­ρα­χα του Πο­λυ­γώ­νου όπου ζού­σε, τό­τε που έγρα­φα τα «Σι­νε­μά της Αθή­νας 1896-2013», με βό­η­θη­σε πά­ρα πο­λύ. Ανά­με­σα στ΄ άλ­λα, εί­χε και μια πλή­ρη συλ­λο­γή προ­γραμ­μά­των από τις προ­βο­λές που έκα­νε πριν τη χού­ντα η ΦΚΛΑ («Φοι­τη­τι­κή Κι­νη­μα­το­γρα­φι­κή Λέ­σχη Αθή­νας») Κυ­ρια­κές πρωί στην «Ίρι­δα», Ακα­δη­μί­ας και Ιπ­πο­κρά­τους. Το λήμ­μα ει­δι­κά για το σι­νε­μά αυ­τό θα ήταν κα­τά πο­λύ φτω­χό­τε­ρο δί­χως τη δι­κή του συμ­βο­λή. Γι’ αυ­τό και ο Λευ­τέ­ρης βρί­σκε­ται στην αφιέ­ρω­ση του βι­βλί­ου μου.

6.

Πα­ρά τη δια­φο­ρά ηλι­κί­ας (11 χρό­νια, ήταν δη­λα­δή στην αμέ­σως προη­γού­με­νη γε­νιά από μέ­να), κολ­λή­σα­με: κα­φέ­δες στο «Πα­νελ­λή­νιον», βι­βλια­νταλ­λα­γές και αμοι­βαί­ες βι­βλιο­πα­ρου­σιά­σεις, συ­νε­ντεύ­ξεις του στην τό­τε εκ­πο­μπή μου στον «Αθή­να 9,84», εκ­μυ­στη­ρεύ­σεις, επι­σκέ­ψεις οί­κοι (το νέο του σπί­τι στα Βρι­λήσ­σια, τί­γκα στο βι­βλίο πα­ντού) και μια συγ­γρα­φι­κή συ­νερ­γα­σία στο βι­βλίο του για τον Κούν­δου­ρο.

7.

Δευ­τέ­ρα, τη­λε­φώ­νη­μα: «Ελα, ρε Μή­τσο. Σ΄ενη­με­ρώ­νω ότι θα μπω για εγ­χεί­ρη­ση. Πρό­βλη­μα αορ­τής, άρα εγ­χεί­ρι­ση καρ­διάς. Οι εξε­τά­σεις κα­λές, το ίδιο και οι προ­ο­πτι­κές». Τε­τάρ­τη, τη­λε­φώ­νη­μα: «Σ΄ενη­με­ρώ­νω ότι μπαί­νω νο­σο­κο­μείο. Πα­ρα­σκευή το χει­ρουρ­γείο. Ακο­λου­θούν μια-δυο μέ­ρες εντα­τι­κή. Από Δευ­τέ­ρα σε κα­νο­νι­κό θά­λα­μο. Μια χα­ρά θα πάω, ρε Μή­τσο, θα τα πού­με». Δεν τα κα­τά­φε­ρε, πέ­θα­νε στο χει­ρουρ­γείο και Δευ­τέ­ρα έγι­νε η κη­δεία, που εί­χε κα­νο­νί­σει να εί­ναι πο­λι­τι­κή.

8•

Απλός και κα­λός άν­θρω­πος, δί­χως κα­μιά έπαρ­ση (πα­ρά το τρο­με­ρό του δη­μιουρ­γι­κό –άσε το σω­μα­τι­κό– εκτό­πι­σμα), ίντρι­γκες, συ­ναλ­λα­γές και τα σχε­τι­κά (σε καλ­λι­τε­χνι­κά σι­νά­φια όπου κα­τά κα­νό­να συμ­βαί­νουν τ’ αντί­θε­τα), ευ­γε­νι­κός, προ­ση­νής και με χιού­μορ, ήταν ένα εί­δος αναρ­χί­ζο­ντος μο­να­χι­κού δη­μιουρ­γού εκτός πά­σης ομά­δας / τά­σης / πα­ρά­τα­ξης, μια ομά­δα μό­νος του, γι­νό­τα­νε χα­λί να τον πα­τή­σου­νε οι φί­λοι του και βό­η­θα­γε με ανι­διο­τέ­λεια τους πά­ντες. Γι’ αυ­τό και τώ­ρα θρη­νή­θη­κε αλη­θι­νά και όχι τυ­πι­κά, και πά­ντως όχι στη βά­ση τού «οι τε­θνε­ώ­τες δε­δι­καί­ω­νται». Και θα θρη­νη­θεί πο­λύ ακό­μα, δε χω­νεύ­ε­ται εύ­κο­λα ο θά­να­τός του.

9.

Ελ­πί­ζω ότι συγ­γρα­φι­κά και κι­νη­μα­το­γρα­φι­κά αφιε­ρώ­μα­τα θ΄ ακο­λου­θή­σουν, με­τά από συ­ντο­νι­σμό της Εται­ρεί­ας Συγ­γρα­φέ­ων και της Εται­ρεί­ας Ελ­λή­νων Σκη­νο­θε­τών, ώστε να φα­νεί όλο το πλά­τος της δη­μιουρ­γι­κής του προ­σω­πι­κό­τη­τας.

10•

Πέ­ρα από όσα βι­βλία του κυ­κλο­φο­ρού­σαν κα­νο­νι­κά, ο Λευ­τέ­ρης δια­τη­ρού­σε την πα­λιά συγ­γρα­φι­κή συ­νή­θεια να τυ­πώ­νει μο­νό­φυλ­λες ή δί­φυλ­λες βι­νιέ­τες, σε 100 για πα­ρά­δειγ­μα αντί­τυ­πα εκτός εμπο­ρί­ου, να τις αριθ­μί­ζει και να τις χα­ρί­ζει σε φί­λους/ες του, χέ­ρι με χέ­ρι ή στέλ­νο­ντάς τες τα­χυ­δρο­μι­κά. Η τε­λευ­ταία πού εί­χε έρ­θει στα χέ­ρια μου, μό­λις πέρ­σι αν δεν κά­νω λά­θος, πε­ριέ­χει ένα πε­ζό ποί­η­μα με την αφιέ­ρω­ση «στη Λί­να» και τον δυ­σοί­ω­νο, όπως απο­δεί­χτη­κε, τί­τλο. Από το ποί­η­μα αυ­τό ξε­ση­κώ­νω τον τε­λευ­ταίο στί­χο – στρο­φή.

«ΓΕ­ΡΩΝ ΣΤΡΑ­ΤΗ­ΛΑ­ΤΗΣ ΠΡΟ ΤΟΥ ΤΕ­ΛΟΥΣ»:
… Έλα λοι­πόν για πες μου τώ­ρα τι θα κά­νεις με μια χού­φτα κου­ρε­λή­δες για στρα­τιώ­τες σου που ξε­πα­γιά­ζου­νε στο κρύο και σε ακο­λου­θά­νε βου­λιά­ζο­ντας ώς το γό­να­το μέ­σα στη λά­σπη με κλει­σμέ­νο τον και­ρό από πα­ντού στα κα­πνο­τό­πια στο Νταρ­νί­τσι και πιο πέ­ρα μα­κρά στα τε­νά­γη των Φι­λίπ­πων;

——————————————————————————————

Ο πλα­νό­διος

Κα­λο­καί­ρι, με­ση­μέ­ρι, βρά­ζει ο τό­πος. Περ­νά­ει από μπρο­στά του με τρε­λή τα­χύ­τη­τα ανοι­χτό Ντά­τσουν. Ο κύ­ριος Νί προ­λα­βαί­νει να δια­βά­σει με­γά­λη επι­γρα­φή επά­νω στην κα­ρό­τσα:

ΕΙ­ΝΑΙ ΓΛΥ­ΚΑ ΕΙ­ΝΑΙ ΜΕ­ΛΙ
ΤΑ ΚΑΡ­ΠΟΥ­ΖΙΑ ΤΟΥ ΒΑΓ­ΓΕ­ΛΗ

Σε σα­μα­ρά­κι λί­γο πιο κά­τω, χτυ­πά­νε οι ρό­δες, χο­ρο­πη­δά­ει το αυ­το­κί­νη­το, πέ­φτει και σκά­ει καρ­πού­ζι τε­ρα­στί­ων δια­στά­σε­ων στο οδό­στρω­μα. Η κόκ­κι­νη ψί­χα απλώ­νε­ται στην άσφαλ­το. Κοκ­κι­νί­ζει ο δρό­μος, πα­ντού.

Κοι­μη­τή­ριο

Ο κύ­ριος Νι σε νε­κρο­τα­φείο να ξε­προ­βο­δί­σει ανα­χω­ρή­σα­ντα πριν της ώρας του κα­λό γεί­το­να, συ­να­ντά­ει τον γνω­στό του Δ. Π., που έγρα­φε στί­χους και τρα­γου­δού­σε με την κι­θά­ρα του σε συ­νοι­κια­κά κλα­μπά­κια πριν από χρό­νια όταν ήταν πιο μι­κρός και άτα­χτος. Ο Δ.Π. από την πα­λιά γει­το­νιά, φτά­νει κα­θυ­στε­ρη­μέ­νος, φτά­νει ασθμαί­νο­ντας αφού έχουν κα­τε­βά­σει τη σο­ρό στο χώ­μα. Φί­λοι και συγ­γε­νείς έχουν αρ­χί­σει να απο­χω­ρούν από το μνή­μα.

– Δ.Π.: Κι εσύ τρα­βιέ­σαι από δώ κι από κεί, ε;
– Κύ­ριος Νί: Ναί, από κη­δεία σε κη­δεία. Με­γα­λώ­σα­με φί­λε.
–Δ.Π.: Α, δε σου το ’πα; Κι­νέ­ζος, αυ­τό εί­ναι, Κι­νέ­ζος: το επάγ­γελ­μα του μέλ­λο­ντος.

Οι δύο ερ­γά­τες του δή­μου με τα φτυά­ρια στο χέ­ρι πά­νω από τον ανοι­χτό τά­φο, πε­ρι­μέ­νουν να απο­μα­κρυν­θεί και ο τε­λευ­ταί­ος για να φτυα­ρί­σουν.

– Α: Α, ρε Μή­τσο ξέ­ρεις ποιός άλ­λος πέ­θα­νε;– Β: Ποιός;
– Α: Ξέ­ρεις τον Θο­δω­ρά­κη τον χο­ντρό, που γυρ­νού­σε και βλα­στή­μα­γε;
– Β: Τον ξέ­ρω
–Α: Ε, αυ­τός! Έσκα­σε...

Η Ρί­τσα

Ο κύ­ριος Νι τρέ­χει να προ­λά­βει το απορ­ριμ­μα­το­φό­ρο του δή­μου, που περ­νά­ει έξω από την πόρ­τα του. Επεί­γε­ται να απαλ­λα­γεί από τη μαύ­ρη σα­κού­λα που κρα­τά­ει στο χέ­ρι του. Το σκου­πι­διά­ρι­κο με την φο­νι­κή εξά­τμι­ση χά­νε­ται στη στρο­φή. Μέ­νει σύ­ξυ­λος στη μέ­ση του δρό­μου. Ακου­μπά­ει τη σα­κού­λα κά­τω, βγά­ζει το σκου­φά­κι του και σκου­πί­ζει τον ιδρώ­τα στο μέ­τω­πό του. Έρ­χε­ται από την απέ­να­ντι με­ριά τού δρό­μου η Ρί­τσα, γει­τό­νισ­σα που τη γνω­ρί­ζει από μι­κρό παι­δί, με μια σα­κού­λα σου­περ­μάρ­κετ στο χέ­ρι, ώρι­μη και ζου­με­ρή, πε­νη­ντά­ρα και βά­λε, ζω­ντο­χή­ρα που το λέ­ει όμως η καρ­δού­λα της.

– Κύ­ριος Νί: Εί­δες; πά­λι, δεν το πρό­λα­βα...
– Ρί­τσα:     Αυ­τοί, το μό­νο που τους νοιά­ζει εί­ναι να σχο­λά­σου­νε.
– Κύ­ριος Νί: Ναι, δεν βλέ­πουν την ώρα.
– Ρί­τσα:     Πού να σου τα λέω τι έπα­θα στη λαϊ­κή. Ζα­λί­στη­κα και πή­γα να πέ­σω. Πή­γα δί­πλα στην Τα­σού­λα στο φαρ­μα­κείο και μου πή­ραν την πί­ε­ση. Άστα, πο­νάν τα κόκ­κα­λά μου, όλο μου το σώ­μα πο­νά­ει, δεν ξέ­ρω τι έχω, χά­λια.
– Κύ­ριος Νί: Άκου Ρί­τσα, εμπι­στευ­τι­κά σου το λέω και μην με πα­ρε­ξη­γείς...   Άντρα θέ­λεις!
– Ρί­τσα:       Πες το ψέ­μα­τα, ξε­μέ­νει ο άν­θρω­πος.

Η στε­ριά και η θά­λασ­σα

«Μια φο­ρά κι έναν και­ρό η θά­λασ­σα ήτα­νε μο­νοια­σμέ­νη με την στε­ριά. Κά­πο­τε λο­γό­φε­ραν για κά­τι πα­ρα­μι­κρό, κά­τι το ασή­μα­ντο και η στε­ριά έδιω­ξε τη θά­λασ­σα. Η θά­λασ­σα από τό­τε δεν συγ­χώ­ρε­σε πο­τέ το κα­κό που της έκα­νε η στε­ριά και όταν θυ­μά­ται το άδι­κο χι­μά­ει κα­τα­πά­νω της να πά­ρει πί­σω τη γη που κά­τε­χε.»

Ο κύ­ριος Νί δεν έπα­ψε το τε­λευ­ταίο διά­στη­μα να δια­βά­ζει στις εφη­με­ρί­δες, όλο και πιο συ­χνά, τις προ­βλέ­ψεις επι­στη­μό­νων για το λιώ­σι­μο των πά­γων, την άνο­δο της στάθ­μης των θα­λασ­σών και την εξα­φά­νι­ση κά­τω από το νε­ρό με­γά­λων εκτά­σε­ων γης, ακό­μα και ολό­κλη­ρων πό­λε­ων από τον πα­γκό­σμιο χάρ­τη.
Σε αυ­τό το ση­μείο ακρι­βώς θυ­μή­θη­κε από τα πα­λιά το πα­ρα­πά­νω πα­ρα­μυ­θά­κι που του έλε­γε συ­χνά η για­γιά του, δί­κην προ­λό­γου και για προ­θέρ­μαν­ση πριν από το με­γά­λο, το κα­λό πα­ρα­μύ­θι, που όμως πο­τέ του δεν το άκου­σε μέ­χρι το τέ­λος για­τί τον εί­χε πά­ρει κιό­λας ο ύπνος.
Μή­πως οι πα­λαιοί γνω­ρί­ζα­νε κά­τι πε­ρισ­σό­τε­ρο από εμάς τους νε­ό­τε­ρους; ανα­ρω­τή­θη­κε με απο­ρία ο κύ­ριος Νί.

Η σύ­σκε­ψη

Ο κύ­ριος Νι συμ­με­τεί­χε στην με­γά­λη προ­γραμ­μα­τι­σμέ­νη σύ­σκε­ψη στε­λε­χών της εξα­γω­γι­κής εται­ρί­ας πλα­κι­δί­ων και ει­δών υγιει­νής που ερ­γα­ζό­ταν ως επι­κε­φα­λής του λο­γι­στη­ρί­ου* μέ­χρι την συ­ντα­ξιο­δό­τη­σή του. Η σύ­σκε­ψη εί­χε σχε­δόν ολο­κλη­ρω­θεί. Κά­ποιοι ανυ­πό­μο­νοι άνοι­γαν τα κι­νη­τά τους, άλ­λοι μά­ζευαν χαρ­τιά και μο­λύ­βια από το τρα­πέ­ζι και ση­κώ­νο­νταν.
Εκεί­νος ο και­νούρ­γιος, ακρι­βώς δί­πλα του, ένας εξαι­ρε­τι­κά δρα­στή­ριος top executive με σω­ρό τα πτυ­χία, που άρ­χι­σε από πο­λύ νω­ρίς και κά­πως αλα­ζο­νι­κά, θα έλε­γα, να επι­δει­κνύ­ει τα ηγε­τι­κά του προ­σό­ντα στην Εται­ρεία, σαν λί­γο να δί­στα­σε πριν ση­κω­θεί, κοί­τα­ξε μια μα­τιά τρι­γύ­ρω, με­τά έγυ­ρε το κε­φά­λι στο πλάι, ακού­μπη­σε στον ώμο τού κυ­ρί­ου Νί, τον αγκά­λια­σε με τα δυο του χέ­ρια και άρ­χι­σε να κλαί­ει, άρ­χι­σε γο­ε­ρά να κλαί­ει επά­νω στους ώμους του.
Οι υπό­λοι­ποι έμει­ναν πα­γω­μέ­νοι και άφω­νοι στο ση­μείο που τους βρή­κε το ανα­πά­ντε­χο αυ­τό γε­γο­νός, το πα­ρά­πο­νο του νέ­ου συ­να­δέλ­φου. Εκεί­νος, ανά­με­σα στους λυγ­μούς του ακού­στη­κε να λέ­ει:

«Κά­θε τό­σο τρυ­πώ­νουν τα κα­κά πνεύ­μα­τα μέ­σα στο κε­φά­λι μου. Εκεί τους πε­ρι­μέ­νουν τα κα­λά πνεύ­μα­τα και δί­νου­νε τη μά­χη. Το απο­τέ­λε­σμα της μά­χης εί­μαι εγώ ο ίδιος, αυ­τή ακρι­βώς τη στιγ­μή, μα­ζί σας, τώ­ρα.
Όταν τα κα­κά πνεύ­μα­τα γί­νο­νται πιο πολ­λά από τα κα­λά, όπως σή­με­ρα, τό­τε χά­νο­νται τα ζύ­για και ένα μέ­ρος τους πρέ­πει να απο­βλη­θεί. Εδώ και αρ­χι­νά­ει ο πό­λε­μος ανα­με­τα­ξύ τους, ο θρή­νος και ο κο­πε­τός.
Το κλά­μα εί­ναι από τα κα­κά πνεύ­μα­τα που κα­τα­διώ­κο­νται από τα κα­λά και φεύ­γουν για να γλυ­τώ­σουν. Όταν βγού­νε έξω στον ανοι­χτό αέ­ρα και στο φως, ζα­λί­ζο­νται και πέ­φτουν κι εγώ επι­τέ­λους ξα­να­βρί­σκω τον εαυ­τό μου και εί­μαι έτοι­μος να γε­μί­σω ξα­νά με και­νούρ­γιες ιδέ­ες, και­νούρ­γιες ιστο­ρί­ες, και­νούρ­γιες πε­ρι­πέ­τειες. Δεν μπο­ρώ να ζή­σω χω­ρίς τις ιστο­ρί­ες μου.»

Ση­κώ­θη­κε, σκού­πι­σε τα μά­τια, διόρ­θω­σε τη γρα­βά­τα, ίσιω­σε με τα δά­χτυ­λα τα μαλ­λιά του, άνοι­ξε την πόρ­τα και με μια υπο­ψία χα­μό­γε­λου στο πρό­σω­πο, ακέ­ραιος και ευ­θυ­τε­νής δρα­σκέ­λι­σε το κα­τώ­φλι και βγή­κε.

Ο κύ­ριος Νι βγή­κε τε­λευ­ταί­ος από την αί­θου­σα και κα­θώς διέ­σχι­ζε συλ­λο­γι­σμέ­νος τον μα­κρύ διά­δρο­μο, άκου­σε πί­σω του ένα βουι­τό, όπως σμή­νος μι­κρών κα­τα­διω­κτι­κών αε­ρο­πλά­νων σε και­ρό πο­λέ­μου. Δεν πρό­λα­βε να γυ­ρί­σει το κε­φά­λι και ένα σμά­ρι από τα κα­κά πνεύ­μα­τα, σαν κο­πά­δι αγριε­μέ­νες σφή­κες ή σαν σμή­νος πε­πτω­κό­τες άγ­γε­λοι πέ­ρα­σε σφυ­ρί­ζο­ντας από δί­πλα του και χά­θη­κε φτε­ρο­κο­πώ­ντας στο βά­θος.
Ο κύ­ριος Νι στύ­λω­σε το βλέμ­μα του ίσια μπρο­στά, έσφι­ξε τα ντο­σιέ με τα υπη­ρε­σια­κά έγ­γρα­φα κά­τω από την αμα­σχά­λη του και συ­νέ­χι­σε την μο­να­χι­κή του δια­δρο­μή, προ­σπερ­νώ­ντας γρα­φεία με ανοι­χτές πόρ­τες και γρα­φεία με κλει­στές πόρ­τες ως την άλ­λη άκρη του ορό­φου, ως το γρα­φείο του με το τυ­φλό πα­ρά­θυ­ρο στον ακά­λυ­πτο.

*βλ Χάρ­της #12, «Ποιός εί­ναι ο κύ­ριος Νί».

[ και ]

Για του λό­γου το αλη­θές

Όταν ο κύ­ριος Νι ήταν ακό­μα μι­κρό παι­δί και το σπί­τι επρό­κει­το να ζυ­μώ­σει, τον έστελ­νε η μά­να του στο φούρ­νο του Μπέ­τσου στην Τζου­μα­γιάς για ν' αγο­ρά­σει προ­ζύ­μι. Η κυ­ρία Κο­ρα­λία από το τα­μείο, φώ­να­ζε κά­ποιον από το ζυ­μω­τή­ριο να φέ­ρει έξω ένα πε­νη­ντα­ρά­κι μα­γιά.
Συ­νή­θως έβγαι­νε ο Ευάγ­γε­λος με τον άσπρο σκού­φο στο κε­φά­λι και την κά­τα­σπρη ολό­σω­μη πο­διά, τυ­λιγ­μέ­νος στο αλεύ­ρι. «Πά­λι ζυ­μώ­νει η μά­να σου; Θα μας τρε­λά­νει με τις μυ­ρου­διές της».

Ο Βαγ­γέ­λης, αγράμ­μα­τος αρ­τερ­γά­της, γυ­ναι­κάς, πρό­σφυ­γας από την Ιω­νία, ο κα­λύ­τε­ρος ψάλ­της στην εκ­κλη­σία της ενο­ρί­ας στον Άγιο Στυ­λια­νό Γκύ­ζη και εν τού­τοις φα­να­τι­κός κομ­μου­νι­στής, μι­λού­σε με πα­ρα­βο­λές και συ­χνά χρη­σι­μο­ποιού­σε τη γλώσ­σα της Ευαγ­γε­λί­ων ή απο­σπά­σμα­τα από πα­τε­ρι­κά κεί­με­να και ψαλ­μούς, κά­πο­τε ακα­τά­στα­τα, που όμως όλα τα εί­χε φέ­ρει μα­ζί του από τις χα­μέ­νες πα­τρί­δες.
Εκεί­νη την ημέ­ρα λοι­πόν και κα­θώς έδι­νε στον μι­κρό κύ­ριο Νι μια πρέ­ζα μα­γιά τυ­λιγ­μέ­νη σε κομ­μα­τά­κι εφη­με­ρί­δας, του λέ­ει: «Πες στη μά­να σου ότι η μα­γιά εί­ναι το ποί­η­μα του σύ­μπα­ντος κό­σμου· από τον Ευάγ­γε­λο να της πεις, τον ψάλ­τη».

Πολ­λά χρό­νια αρ­γό­τε­ρα, συ­νο­δεύ­ο­ντας τον υπέρ­γη­ρο αρ­τερ­γά­τη στην τε­λευ­ταία του κα­τοι­κία σε τό­πο χλο­ε­ρό σε τό­πο ανα­ψύ­ξε­ως, και ακού­γο­ντας την εξό­διο ακο­λου­θία θυ­μή­θη­κε ο κύ­ριος Νί τα λό­για του πά­λαι πο­τε εν ζωή καλ­λί­φω­νου Βαγ­γέ­λη, μό­νο που αυ­τή την φο­ρά, απο­χαι­ρε­τώ­ντας τον αγα­θό αρ­το­ποιό, ανα­πο­δο­γύ­ρι­σε από μέ­σα του τις δύο λε­ξού­λες από τον ψαλ­μό και ψι­θύ­ρι­σε: «Το ποί­η­μα εί­ναι η μα­γιά του σύ­μπα­ντος κό­σμου Ευάγ­γε­λε».

Αυ­τά και για του λό­γου το αλη­θές.

του
ΔΗΜΗ­ΤΡΗ ΚΟΣΜΟ­ΠΟΥ­ΛΟΥ

                                                                    *

Χει­ρό­γρα­φον ἐν τῷ, κατὰ τὸ ὅρος, σπη­λαίῳ τῶν Ντε­λα­γου­έ­αρ
(ΑΠΟ­ΣΠΑ­ΣΜΑ)

«…Ο μα­κά­ριος ού­τος αθλη­τής της φυ­λής των Ντε­λα­γου­έ­αρ, πο­λιορ­κη­θείς υπό των Αγα­ρη­νών και των για­νι­τζά­ρων των, κα­τό­πιν πο­λυ­η­μέ­ρου μά­χης, εσκλα­βώ­θη εν σπη­λαίω, Κου­τσού Ελα­φιού λε­γό­με­νον.        
Όθεν προ­στά­ζει ο μια­ρό­τα­τος ηγε­μών, στρα­τη­γός Μακ­Κέ­βαν, να βά­λουν τον γεν­ναίο μάρ­τυ­ρα εις την φυ­λα­κήν και να ασφα­λί­σουν τους πό­δας του εις την πο­δο­κάκ­κην, το λε­γό­με­νον το­μπρού­κι.
Εις ταύ­την την οδυ­νη­ράν βά­σα­νον υπέ­μει­νεν με πολ­λήν προ­σχά­ρειαν, λέ­γων νο­ε­ρώς την ευ­χήν και νο­μί­ζων τον ηγε­μό­να των Χλω­μών Προ­σώ­πων και τους εδι­κούς του και τον τζε­λά­την, ωσάν κύ­νας ψω­ρα­λέ­ους.
Τι τα εντεύ­θεν;
Έκλαιον αι κό­ραι των Ντε­λα­γου­έ­αρ,σαν εξη­μέ­ρω­σεν η δε­κά­τη ενά­τη ημέ­ρα, όντας τον εί­δα­σιν ναν τό­νε φέρ­νου­νε, εις θέ­σιν «Κό­μπια-Ντε­ρέ», ήγουν «ρεμ­μα­τιά» προ­σο­νο­μα­ζο­μέ­νη, όπου ο απάν­θρω­πος τζε­λά­της, πριν τον εσφά­ξη ως αρ­νί­ον, υψώ­σας την μά­χαι­ραν έκρω­ξε:
«Προ­σκυ­νάς;»
Ο στερ­ρός Ιν­διά­νος μάρ­τυς, Άστρο της Αυ­γής τού­νο­μα, υπό τον θρουν των αμ­φι­λα­φών πλα­τά­νων και υπό των υδά­των το κε­λά­ρυ­σμα, ενέ­πτυ­σεν αυ­τόν κα­τα­πρό­σω­πον λέ­γων:
«Έχω βά­ψει το κορ­μί μου στα χρώ­μα­τα των Ντε­λα­γου­έ­αρ».
Εκεί τον έσφα­ξαν ωσάν κριά­ρι.»

                                                                              _[+22.6.2020]

Με φορ­μή το ποί­η­μα του Λευ­τέ­ρη Η τι­μή των Ντε­λα­γου­έ­αρ.

του
ΑΧΙΛ­ΛΕΑ ΚΥΡΙΑ­ΚΙ­ΔΗ

Αλ­λού εί­ναι οι γά­τες, ναι, Λευ­τέ­ρη. Δεν εί­ναι εδώ όπου ορ­μούν το νε­ρό και τα ύδα­τα. Εί­ναι σαν τις γυ­ναί­κες, που δεν αγα­πούν τη βρο­χή. Κι ας έρ­χο­νται, στην έβδο­μη βρο­χή, οι εχθροί και οι φί­λοι μας, πλα­νό­διοι σω­μα­το­φύ­λα­κες ονεί­ρων, και μπαί­νουν στο δω­μά­τιο για να ξα­πο­στά­σουν. Όχι στο πρά­σι­νο δω­μά­τιο του Τruffaut, όχι σ’ αυ­τό το τέ­με­νος του πέν­θους, όχι ακό­μα. Στο κόκ­κι­νο δω­μά­τιο μπαί­νουν, σ’ αυ­τό, το μό­νο χρώ­μα, το χρώ­μα του συ­ντρό­φου που επι­στρέ­φει, της «μη­τριάς πα­τρί­δας», του άγ­γε­λου των πρώ­των ημε­ρών, των μα­τιών του Οι­δί­πο­δα στον Κο­λω­νό.
Και με­τά, δρα­πέ­της.
Ο Λευ­τέ­ρης Ξαν­θό­που­λος αυ­το­προσ­διο­ρι­ζό­ταν ποι­η­τής-σκη­νο­θέ­της. Πλε­ο­να­σμός. Έπρε­πε και του άξι­ζε να αρ­κεί­ται στο «Ποι­η­τής», με την έν­νοια του δη­μιουρ­γού, του ποιού­ντος, του hacedor που λέ­ει ο Μπόρ­χες, του γό­νι­μου ερα­στή και θε­ρά­πο­ντα της τέ­χνης, κά­θε τέ­χνης – κυ­ρί­ως, της υψη­λής τέ­χνης της φι­λί­ας.
Με τον τί­τλο της τε­λευ­ταί­ας του ποι­η­τι­κής συλ­λο­γής, Άν­θρω­πος μη­δε­νι­κών απο­χρώ­σε­ων (πό­σο θλι­βε­ρό εί­ναι να μην μπο­ρώ να δώ­σω στη λέ­ξη «τε­λευ­ταί­ας» τον ευ­φη­μι­σμό τού απλώς πρό­σφα­του, αυ­τού που φέ­ρει μέ­σα του το σπό­ρο της συ­νέ­χειας), ο Λευ­τέ­ρης Ξαν­θό­που­λος αυ­το­προ­σω­πο­γρα­φεί­ται, συ­νει­δη­τά ή όχι, πά­ντως στην εντέ­λεια. Για­τί ο Λευ­τέ­ρης ήταν ένας άν­θρω­πος ευ­θύς, κα­θα­ρός, ορ­θά­νοι­χτος, ευα­νά­γνω­στος και ευ­ερ­μή­νευ­τος, σαν τους ευά­λω­τους στο βλέμ­μα και στα αι­σθή­μα­τα μο­νο­χρω­μα­τι­κούς πί­να­κες του Rauschenberg ή του Yves Klein.

Τον απο­χαι­ρε­τώ μ’ ένα δι­κό του ποί­η­μα απ’ αυ­τή τη συλ­λο­γή:

Μεί­νε ήσυ­χος, Λευ­τέ­ρη: αχνί­ζουν.

——————————————————————————————

BIBΛΙΟ­ΓΡΑ­ΦIA ΛΕΥ­ΤΕ­ΡΗ ΞΑΝ­ΘΟ­ΠΟΥ­ΛΟΥ

(2019) Γέ­ρων στρα­τη­λά­της προ του τέ­λους (εκτός εμπο­ρί­ου)
(2018) Άν­θρω­πος μη­δε­νι­κών απο­χρώ­σε­ων, Γα­βρι­η­λί­δης
(2015) Block 25 (Κα­ρο­λί­να Ναχ­μού­λη Γα­βρι­η­λί­δου, μαρ­τυ­ρία ομη­ρί­ας), εκδ. Γα­βρι­η­λί­δης
(2015) Κά­τι τρέ­χει (το Βι­βλίο της Ανοη­σί­ας), ει­κον. Εύα Στε­φα­νή, εκδ. Γα­βρι­η­λί­δης
(2014) Οι εχθροί και οι φί­λοι μου, εκδ. Γα­βρι­η­λί­δης
(2011) Γά­τες αλ­λού, εκδ. Γα­βρι­η­λί­δης
(2010) Η έβδο­μη βρο­χή, εκδ. Γα­βρι­η­λί­δης
(2002) Για­τί οι γυ­ναί­κες δεν αγα­πούν τη βρο­χή, εκδ. Κέ­δρος
(1999) Άγ­γε­λος των πρώ­των ημε­ρών, εκδ. Λι­βά­νη, εκδ. Γα­βρι­η­λί­δης 2016
[1998] Η ορ­μή του νε­ρού και των υδά­των, εκδ. Στιγ­μή (εκτός εμπο­ρί­ου)
[1995] Σή­κω­σε το κε­φά­λι σου πα­τέ­ρα, εκδ. Δελ­φί­νι
[1988] Το κόκ­κι­νο δω­μά­τιο, εκδ. Πα­ρα­σκή­νιο
[1981] Πε­ρι­πέ­τειες πλα­νό­διου σω­μα­το­φύ­λα­κα ονεί­ρων, εκδ. Νε­φέ­λη
(1972) Αντί­ψυ­χα (Β´έκδ. Αν­δρο­μέ­δα 1982, Γ´έκδ. Με­τρο­νό­μος 2017)

Με­τά­φρα­ση

Τζον Μπέρ­γκερ, Ζαν Μορ, Ο Έβδο­μος Άν­θρω­πος (Η ιστο­ρία του με­τα­νά­στη ερ­γά­τη στην Ευ­ρώ­πη), εκδ. Κα­στα­νιώ­τη 1979, Antifa-Scripta 2012

Συμ­με­το­χή σε συλ­λο­γι­κά έρ­γα
(Τί­τλοι στη βά­ση ΒΙ­ΒΛΙΟ­ΝΕΤ)

(2014) Κα­μύ, εκδ. Κα­στα­νιώ­τη
(2014) Οι τέσ­σε­ρις επο­χές του Νί­κου Κούν­δου­ρου, εκδ. Γα­βρι­η­λί­δης [κεί­με­να, επι­μέ­λεια]
(2012) Θό­δω­ρος Αγ­γε­λό­που­λος, Φε­στι­βάλ Κι­νη­μα­το­γρά­φου Θεσ­σα­λο­νί­κης
(2010) Νί­κος Εγ­γο­νό­που­λος: Ο ζω­γρά­φος και ο ποι­η­τής, Μου­σείο Μπε­νά­κη
(2009) Πα­λίμ­ψη­στο Κα­βά­λας, εκδ. Κα­στα­νιώ­τη
(2008) Μά­νος Ζα­χα­ρί­ας: Ο τα­ξι­διώ­της της μνή­μης, εκδ. Αι­γό­κε­ρως
(2007) Ιστο­ρία και πο­λι­τι­κή στο έρ­γο του Πα­ντε­λή Βούλ­γα­ρη, εκδ. Πα­πα­ζή­ση
(2004) Η με­τα­νά­στευ­ση στον κι­νη­μα­το­γρά­φο, εκδ. Πα­πα­ζή­ση [ει­σή­γη­ση]
(2004) Μά­νος Ζα­χα­ρί­ας: Ένας σκη­νο­θέ­της πα­θια­σμέ­νος με την Ελ­λά­δα, Φε­στι­βάλ Κι­νη­μα­το­γρά­φου Θεσ­σα­λο­νί­κης
(2003) Πραγ­μα­τι­κό­τη­τα και μύ­θος στο καλ­λι­τε­χνι­κό έρ­γο του Λευ­τέ­ρη Ξαν­θό­που­λου, εκδ. Πα­πα­ζή­ση
(2003) Φώ­τα, ήχος, πά­με, εκδ. Μα­ΐ­στρος
(1995) Φρί­ντα Λιάπ­πα, Φε­στι­βάλ Κι­νη­μα­το­γρά­φου Θεσ­σα­λο­νί­κης
(1993) Παύ­λος Ζάν­νας, Φε­στι­βάλ Κι­νη­μα­το­γρά­φου Θεσ­σα­λο­νί­κης [κεί­με­να, επι­μέ­λεια]
(1985) Θό­δω­ρος Αγ­γε­λό­που­λος, εκδ. Ηρά­κλει­τος

ΦΙΛ­ΜΟ­ΓΡΑ­ΦIA ΛΕΥ­ΤΕ­ΡΗ ΞΑΝ­ΘΟ­ΠΟΥ­ΛΟΥ
(Πη­γή: Wikipedia)

ΕΛΛΗ­ΝΙ­ΚΗ ΚΟΙ­ΝΟ­ΤΗ­ΤΑ ΧΑΪ­ΔΕΛ­ΒΕΡ­ΓΗΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Ελ­λη­νι­κή Κοι­νό­τη­τα Χαϊ­δελ­βέρ­γης, 1976. Δεύ­τε­ρο βρα­βείο ται­νί­ας μι­κρού μή­κους στο 17ου Φε­στι­βάλ Κι­νη­μα­το­γρά­φου Θεσ­σα­λο­νί­κης 1976, Βρα­βείο Πα­νελ­λή­νιας Ένω­σης Κρι­τι­κών Κι­νη­μα­το­γρά­φου (ΠΕΚΚ), Συμ­με­το­χή στο Φε­στι­βάλ Λει­ψί­ας, Αν. Γερ­μα­νί­ας, 1977, Βρα­βείο Γερ­μα­νι­κής Τη­λε­ό­ρα­σης (ZDF), 1978.  
Ο ΓΙΩΡ­ΓΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΣΩΤΗ­ΡΙΑ­ΝΙ­ΚΑ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Γ. Κο­ζο­μπό­λης, 1978. Βρα­βείο κα­λύ­τε­ρης ται­νί­ας μι­κρού μή­κους Πα­νελ­λή­νιας Ένω­σης Κρι­τι­κών Κι­νη­μα­το­γρά­φου (ΠΕΚΚ) στο 19ο Φε­στι­βάλ Κι­νη­μα­το­γρά­φου Θεσ­σα­λο­νί­κης 1978, Πρώ­το βρα­βείο Α΄ Φε­στι­βάλ ται­νιών μι­κρού μή­κους Δρά­μας 1978, Συμ­με­το­χή στο Φε­στι­βάλ Μάν­χαϊμ, Ο. Δ. Γερ­μα­νί­ας, 1979.
ΣΤΑ ΤΟΥΡ­ΚΟ­ΒΟΥ­ΝΙΑ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Γιώρ­γος Εμιρ­ζάς και Ελ­λη­νι­κό Κέ­ντρο Κι­νη­μα­το­γρά­φου, 1982. Βρα­βείο κα­λύ­τε­ρου ντο­κι­μα­ντέρ στο 23ο Φε­στι­βάλ Κι­νη­μα­το­γρά­φου Θεσ­σα­λο­νί­κης 1982. Βρα­βείο ποιό­τη­τας δια­γω­νι­σμού ται­νιών μι­κρού μή­κους χω­ρών - με­λών ΕΟΚ, Ρώ­μη 1983, συμ­με­το­χή στα Φε­στι­βάλ: Δρά­μας 1983, Βαλ­κα­νι­κού Κι­νη­μα­το­γρά­φου Σό­φια 1982, Λει­ψί­ας Αν. Γερ­μα­νί­ας 1983, Εβδο­μά­δα Ελ­λη­νι­κού Κι­νη­μα­το­γρά­φου BFI Λον­δί­νο 1984, Mostra Cinematografica Internationale Πί­ζα 1984, Cinema du Reel Πα­ρί­σι 1988.
ΔΥΟ - ΤΡΙΑ ΠΡΑΓ­ΜΑ­ΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΓΑ­ΛΑ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Υπουρ­γείο Γε­ωρ­γί­ας για την εκ­πο­μπή της ΕΡΤ, Ελ­λά­δα δεν εί­ναι μό­νο η Αθή­να, 1982
ΚΥΠΑ­ΡΙΣ­ΣΙΑ – ΑΘΗ­ΝΑ, ΠΡΩ­ΤΗ ΘΕ­ΣΗ (Ο ΦΟΡ­ΤΗ­ΓΑ­ΤΖΗΣ), ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Υπουρ­γείο Γε­ωρ­γί­ας, 1982.
ΝΙΚΗ­ΣΙΑ­ΝΗ, ΤΟ ΧΩ­ΡΙΟ ΜΕ ΤΙΣ 18 ΕΚ­ΚΛΗ­ΣΙΕΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: ΕΡΤ, 1982
ΓΙΩΡ­ΓΟΣ ΠΕΓΙΟΣ, Η ΙΣΤΟ­ΡΙΑ ΕΝΟΣ ΚΑ­ΠΝΕΡ­ΓΑ­ΤΗ, Α΄ μέ­ρος,ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: ΕΡΤ, 1982  
ΓΙΩΡ­ΓΟΣ ΠΕ­ΓΙΟΣ, Η ΙΣΤΟ­ΡΙΑ ΕΝΟΣ ΚΑ­ΠΝΕΡ­ΓΑ­ΤΗ, Β΄ μέ­ρος, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: ΕΡΤ, 1982
ΨΗΦΟΣ ΣΤΟΥΣ ΜΕ­ΤΑ­ΝΑ­ΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΝΑΥ­ΤΙ­ΚΟΥΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Γιώρ­γος Εμιρ­ζάς, 1982  
ΚΛΟ­ΠΗ ΠΝΕΥ­ΜΑ­ΤΙ­ΚΗΣ ΙΔΙΟ­ΚΤΗ­ΣΙΑΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Γιώρ­γος Εμιρ­ζάς, 1982
ΕΠΙ ΚΟΛΩ­ΝΩ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Διεύ­θυν­ση Κι­νη­μα­το­γρα­φί­ας Υπουρ­γεί­ου Πο­λι­τι­σμού, 1983. Συμ­με­το­χή, εκτός συ­να­γω­νι­σμού, στο 24ο Φε­στι­βάλ Κι­νη­μα­το­γρά­φου Θεσ­σα­λο­νί­κης 1983, συμ­με­το­χή στην Κι­νη­μα­το­γρα­φι­κή Συ­νά­ντη­ση Φι­λί­ας Λευ­κω­σία 1984, Φε­στι­βάλ ται­νιών μι­κρού μή­κους Ου­ψά­λα Σου­η­δί­ας 1984, Φε­στι­βάλ Νό­βι-Σαντ Γιου­γκο­σλα­βί­ας, 1993.
ΜΟΥ­ΣΙ­ΚΟ ΑΦΙΕ­ΡΩ­ΜΑ ΣΤΟΝ ΜΑΝΩ­ΛΗ ΜΗΤΣΙΑ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Γιώρ­γος Εμιρ­ζάς 1983
ΛΑΪ­ΚΗ ΕΠΙ­ΜΟΡ­ΦΩ­ΣΗ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Διεύ­θυν­ση Λαϊ­κής Επι­μόρ­φω­σης Υπουρ­γεί­ου Παι­δεί­ας και ΕΡΤ, 198
Ο ΓΑ­ΜΟΣ, τη­λε­ται­νία. Πα­ρα­γω­γή: ΕΡΤ, 1984
ΚΑΛΗ ΠΑ­ΤΡΙ­ΔΑ, ΣΥ­ΝΤΡΟ­ΦΕ – BELOIANNISZ, δρα­μα­το­ποι­η­μέ­νο ντο­κι­μα­ντέρ, κι­νη­μα­το­γρα­φι­κή ται­νία και τη­λε­ο­πτι­κή εκ­δο­χή. Πα­ρα­γω­γή: Λευ­τέ­ρης Ξαν­θό­που­λος, Ε.Κ.Κ. και ΕΤ-1, 1986. Ει­δι­κή τι­μη­τι­κή διά­κρι­ση στο 39ο Διε­θνές Φε­στι­βάλ Κι­νη­μα­το­γρά­φου Λο­κάρ­νο 1986, βρα­βείο πρω­το­εμ­φα­νι­ζό­με­νου σκη­νο­θέ­τη (Λευ­τέ­ρης Ξαν­θό­που­λος) και μου­σι­κής (Ελέ­νη Κα­ρα­ΐν­δρου) στο 27ο Φε­στι­βάλ Κι­νη­μα­το­γρά­φου Θεσ­σα­λο­νί­κης 1986, συμ­με­το­χή στα διε­θνή κι­νη­μα­το­γρα­φι­κά Φε­στι­βάλ και εκ­δη­λώ­σεις Viennale 1987, Strassbourg 1987, Göteborg 1987, Hamburg 1987, Huesca 1987, Sopot 1987, Haifa 1987, Montreal 1987, Portland 1988, Iceland 1988, Venissieux 1988.  
ΚΑΡ­ΝΑ­ΒΑ­ΛΙ ΚΑΙ ΚΑΡΑ­ΓΚΙΟ­ΖΗΣ – ΓΙΑΝ­ΝΗΣ ΚΙΟΥΡ­ΤΣΑ­ΚΗΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 1987
ΔΙΑ­ΔΡΟ­ΜΕΣ – ΠΑΥ­ΛΟΣ ΖΑΝ­ΝΑΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 1988
Η ΜΕΓΑ­ΛΗ ΠΟΜΠΗ – ΑΛΕ­ΞΗΣ ΠΑΝ­ΣΕ­ΛΗ­ΝΟΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 1988
Ο ΓΛΥ­ΠΤΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑ­ΣΠΟ­ΡΑΣ – ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΛ­ΣΑ­ΜΗΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: ΕΡΤ, 1989
ΤΑΣΟΣ ΡΟΥΣ­ΣΟΣ (συγ­γρα­φέ­ας), ΑΠΟ­ΣΤΟ­ΛΟΣ ΔΟΞΙΑ­ΔΗΣ (συγ­γρα­φέ­ας), ΡΕΑ ΓΑΛΑ­ΝΑ­ΚΗ (συγ­γρα­φέ­ας), ΓΙΩΡ­ΓΟΣ ΚΑΚΟΥ­ΛΙ­ΔΗΣ (ποι­η­τής) και NELLY’S (φω­το­γρά­φος). Πέ­ντε ανε­ξάρ­τη­τα μι­κρά πορ­τρέ­τα σύγ­χρο­νων δη­μιουρ­γών, που μι­λούν για την ζωή τους, για την τέ­χνη και την δη­μιουρ­γία). Πα­ρα­γω­γή Orama Films (Λου­κία Ρι­κά­κη), 1989 .
ΠΑΡΑ­ΔΟ­ΣΙΑ­ΚΗ ΤΥΠΟ­ΓΡΑ­ΦΙΑ – ΑΙΜΙ­ΛΙΟΣ ΚΑΛΙΑ­ΚΑ­ΤΣΟΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: ΕΡΤ 1989.
Ο ΔΡΑ­ΠΕ­ΤΗΣ, μυ­θο­πλα­σία. Κι­νη­μα­το­γρα­φι­κή ται­νία και τη­λε­ο­πτι­κή εκ­δο­χή, πα­ρα­γω­γή: Λευ­τέ­ρης Ξαν­θό­που­λος, Ελ­λη­νι­κό Κέ­ντρο Κι­νη­μα­το­γρά­φου και ΕΤ-1, 1991. Βρα­βείο φω­το­γρα­φί­ας (Αν­δρέ­ας Σι­νά­νος), βρα­βείο Μου­σι­κής (Νί­κος Κυ­πουρ­γός) και βρα­βείο β΄αν­δρι­κού ρό­λου (Γιώρ­γος Νι­νιός) στο 32ο Φε­στι­βάλ Κι­νη­μα­το­γρά­φου Θεσ­σα­λο­νί­κης 1991. Κρα­τι­κό Βρα­βείο Ποιό­τη­τας Υπουρ­γεί­ου Πο­λι­τι­σμού. Επί­ση­μη συμ­με­το­χή στο 44ο Φε­στι­βάλ των Καν­νών 1991, στην πα­ράλ­λη­λη εκ­δή­λω­ση La Quinzaine des Realisateurs (Δε­κα­πεν­θή­με­ρο των σκη­νο­θε­τών) με τον γαλ­λι­κό τί­τλο Le Montreur d’ Ombres (αγγλ. Master of the Shadows), κα­θώς και: Μό­να­χο 1991, Μό­ντραλ 1991, Κε­μπέκ 1991, Τό­κιο 1991, Taipei Golden Horse Ταϊ­βάν 1991, Μον­πε­λιέ 1991, Διε­θνές Βρυ­ξελ­λών 1992, Με­σο­γεια­κού Κι­νη­μα­το­γρά­φου Βρυ­ξελ­λών 1992, Κων­στα­ντι­νού­πο­λη 1992, Ρί­βερ­τα­ουν ΗΠΑ 1992, Μπά­στια Κορ­σι­κή 1992, Νό­βι Σαντ Γιου­γκο­σλα­βία 1993.
LA CULTURE POPULAIRE DANS LE CINEMA GREC (Ο ΛΑΪ­ΚΟΣ ΠΟ­ΛΙ­ΤΙ­ΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΛ­ΛΗ­ΝΙ­ΚΟ ΚΙ­ΝΗ­ΜΑ­ΤΟ­ΓΡΑ­ΦΟ), ντο­κι­μα­ντέρ, γαλ­λι­κή και ελ­λη­νι­κή version. Πα­ρα­γω­γή Cameras Continentales, Πα­ρί­σι - Χά­ρης Ντά­βας, 1991
ΠΟΙΟΣ ΕΙ­ΝΑΙ Ο ΤΡΕ­ΛΟΣ ΛΑΓΟΣ – ΜΙΛ­ΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥ­ΡΗΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή Αλέ­ξαν­δρος Φιλμ, 1992
ΧΩΡΙΣ ΑΛ­ΛΟ­ΘΙ, τη­λε­ται­νία. Πα­ρα­γω­γή Frenzy-Films, 1993
Ο ΓΑ­ΛΑ­ΖΙΟΣ ΦΑ­ΚΕΛ­ΛΟΣ, τη­λε­ται­νία. Πα­ρα­γω­γή Frenzy-Films, 1993
ΠΑΡΑ­ΔΟ­ΣΙΑ­ΚΗ ΤΥΠΟ­ΓΡΑ­ΦΙΑ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 1998
ΣΚΟ­ΤΕΙ­ΝΟΣ ΣΥ­ΝΩ­ΜΟ­ΤΗΣ – ΜΙΧΑ­ΛΗΣ ΚΑΤΣΑ­ΡΟΣ,ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ,1998
ΚΛΗ­ΡΟ­ΝΟ­ΜΟΣ ΠΟΥ­ΛΙΩΝ – ΜΙΛ­ΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥ­ΡΗΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 2004
ΜΕ ΤΑ ΦΤΕ­ΡΑ ΤΟΥ ΑΝΕ­ΜΟΥ – ΚΩΣΤΑΣ ΚΕΝΤΕ­ΡΗΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: ΕΡΤ και EBU (European Broadcasting Union) 2004
Ο ΚΗ­ΠΟΣ ΜΕ Τ’ ΑΜΕ­ΤΡΗ­ΤΑ ΠΑ­ΡΑ­ΘΥ­ΡΑ – ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟ­ΝΟ­ΠΟΥ­ΛΟΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 2005
ΕΥΛΟ­ΓΗ­ΜΕ­ΝΑ ΧΕ­ΡΙΑ – ΧΡΗ­ΣΤΟΣ ΚΑΠΡΑ­ΛΟΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 2005
ΕΝΑΣ ΥΠΕ­ΡΟ­ΧΟΣ ΑΝ­ΘΡΩ­ΠΟΣ – ΚΩΝ­ΣΤΑ­ΝΤΙ­ΝΟΣ ΚΑΡΑ­ΘΕ­Ο­ΔΩ­ΡΗ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 2006
ΑΣΠΡΑ ΓΕ­ΝΙΑ – ΓΙΩΡ­ΓΟΣ ΜΠΡΑ­ΜΟΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: CL Productions, 2006
ΣΠΙ­ΤΙ ΔΙ­ΠΛΑ ΣΤΗ ΘΑ­ΛΑΣ­ΣΑ – Η.Χ. ΠΑΠΑ­ΔΗ­ΜΗ­ΤΡΑ­ΚΟ­ΠΟΥ­ΛΟΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 2007
ΓΕΩΡ­ΓΙΟΣ Ν. ΠΑΠΑ­ΝΙ­ΚΟ­ΛΑ­ΟΥ – ΠΑΠ ΤΕΣΤ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 2008
Η ΕΠΟ­ΧΗ ΤΩΝ ΚΕ­ΝΤΑΥ­ΡΩΝ – Ο ΜΟΥ­ΣΟΥΡ­ΓΟΣ ΑΛΕ­ΚΟΣ ΞΕΝΟΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 2009
ΣΤΟ ΠΕ­ΡΑ­ΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟ­ΝΟΥ – Ο ΓΙΩΡ­ΓΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΣΩΤΗ­ΡΙΑ­ΝΙ­ΚΑ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 2009  
ΓΥΝΑΙ­ΚΕΙΑ ΖΗ­ΤΗ­ΜΑ­ΤΑ ΣΤΟΝ ΕΛ­ΛΗ­ΝΙ­ΚΟ ΚΙ­ΝΗ­ΜΑ­ΤΟ­ΓΡΑ­ΦΟ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Πε­ρί­πλους, 2009
Η ΠΙ­ΚΡΗ ΙΣΤΟ­ΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΡΕΪ ΓΚΟ­ΡΕΝ­ΚΟ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 2010 
ΜΑΡΙΑ ΚΕΧΑ­ΓΙΟ­ΓΛΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΣΚΟΥ­ΛΑ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Πε­ρί­πλους, 2011
ΠΑΡΕ ΤΑ ΔΩ­ΡΑ... – ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥ­ΛΑ & ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙ­ΚΙΟΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Πε­ρί­πλους, 2011
ΟΙ ΣΥΛ­ΛΕ­ΚΤΕΣ, ντο­κι­μα­ντέρ. Πα­ρα­γω­γή: Σι­νε­τίκ, 2012