Η έννοια αναφέρεται αρχικά σ᾽ένα δωδεκάχρονο αγόρι που εργαζόταν παραγιός σε παντοπώλη της τουρκοκρατούμενης Κωνσταντινούπολης, γύρω στα μέσα του προπερασμένου αιώνα.
Ένα βράδυ, παραμονή του Πάσχα, επιστρέφοντας το παιδί από κάποια παραγγελία του μαγαζιού, πέρασε, για να κόψει δρόμο, από την αυλή της Αγίας Σοφίας. Του έκανε εντύπωση πως σαν να άναβαν φώτα μέσα στο, συνήθως έρημο, μνημείο˙ άκουσε ψαλμωδίες και μπήκε. Ο ναός ήταν παραδόξως γεμάτος κόσμο που παρακολουθούσε τη λειτουργία ψιθυρίζοντας. Έκανε αφόρητη ζέστη και μύριζε λιβάνι υπερβολικά, αλλά αποφάσισε να μείνει.
Όταν σχόλασε η εκκλησία, το παιδί μπερδεύτηκε ανάμεσα στο πλήθος που το συμπίεζε ασφυκτικά και στα σύννεφα του λιβανιού που του θόλωναν τα μάτια αλλά, εν τέλει, κατόρθωσε να βγει ασθμαίνοντας στη δροσιά τού σκοτεινού δρόμου και γύρισε στη δουλειά του.
Εκεί όμως βρήκε αρκετά αλλαγμένα τα πράγματα : νέα εμπορεύματα, άλλους πελάτες, και την ποδιά του να τη φοράει ένα άλλο παιδί. Φώναξαν το αφεντικό, έναν πληθωρικό κι ανοιχτόκαρδο Ρωμιό, που ανέβηκε έκπληκτος απ᾽το κελάρι ρωτώντας το πού γύριζε τόσον καιρό. «Πήγα πριν λίγο το τάδε θέλημα και πέρασα μια στιγμή απ᾽την Αγιά Σοφιά» είπε με ρίγος το παιδί. «Από τότε που έφυγες », του απάντησε αυστηρά το αφεντικό, «έχει περάσει ένας χρόνος!»
Το όνομα τού παιδιού δεν διασώθηκε, όπως δεν σώθηκαν άλλωστε τόσα και τόσα ονόματα ανθρώπων χαμένων στα κενά τού χρόνου, σαν τα «αγγεία φθοράς και γενέσεως» του Πλούταρχου, όπως δεν σώθηκε, φέρ᾽ειπείν, το όνομα του δεύτερου αγγελιαφόρου που ξεκίνησε μαζί με τον Θέρσιππο, έφιππος αυτός, να φέρει στην Αθήνα την είδηση του Μαραθώνα και δε λέει να φτάσει, κοντεύουν δυόμισι χιλιάδες χρόνια πια.
Χάθηκαν κι άλλοι, πολλοί. Μερικοί απ᾽αυτούς έχουν μείνει γραμμένοι σε υποσημειώσεις ή ευρετήρια, ενώ άλλοι περάσαν στο θρύλο, όπως ο Πορτογάλος βασιλέας Σεβαστιανός, που εξαφανίστηκε το 1578 κάπου στη Βόρεια Αφρική και κάποιοι μυστικά τον περιμένουν μέχρι σήμερα στην Κόιμπρα, στο Οπόρτο και στη Λισαβόνα, καθώς προσμένουν άλλοι τον Μαχντί, απόγονο του Αλή, τον δωδέκατο ιμάμη, που χάθηκε μικρό παιδί κι αυτός, κι ακόμη να φανεί από τον ένατο αιώνα.
[ Ποικίλη Ιστορία, (1991), γ´έκδ. Άγρα 2010 ]
