ΣΤΙΓΜΑΤΑ

...Σ’ εκείνη την Αυτοκρατορία, η Τέχνη της Χαρτογραφίας άγγιξε τόση Τελειότητα, ώστε ο Χάρτης μιας και μόνης Επαρχίας καταλάμβανε μια Πόλη ολόκληρη, και ο Χάρτης της Αυτοκρατορίας, μια Επαρχία ολόκληρη. Με τον καιρό, αυτοί οι Εκτεταμένοι Χάρτες έπαψαν να ικανοποιούν, και τα Κολέγια των Χαρτογράφων ανέπτυξαν ένα Χάρτη της Αυτοκρατορίας που είχε το Σχήμα της Αυτοκρατορίας και συνέπιπτε με αυτήν, σημείο προς σημείο. Λιγότερο παθιασμένοι με τη Σπουδή της Χαρτογραφίας, οι Επόμενες Γενεές σκέφτηκαν πως αυτός ο Εκπεπταμένος Χάρτης ήταν άχρηστος και, όχι εντελώς άκαρδα, τον εγκατέλειψαν στο Έλεος του Ήλιου και των Χειμώνων. Στις Ερήμους της Δύσης υπάρχουν ακόμα χαλάσματα του Χάρτη. Τον κατοικούν Ζώα και Ζητιάνοι. Σε ολόκληρη τη Χώρα, δεν υπάρχει κανένα άλλο ίχνος της Επιστήμης τής Γεωγραφίας.

Σουάρεθ Μιράντα, Ταξίδια συνετών ανδρών, Βιβλίο Δ΄, Κεφ. ΙΔ΄, Λέριδα, 1658.*

* Για ν’ ακολουθήσουμε τη διατύπωση του συγγραφέα, δεν υπάρχει πουθενά κανένα ίχνος ούτε του... Σουάρεθ Μιράντα ούτε, φυσικά, του βιβλίου του, που είναι και τα δύο καθαρά επινοήματα του Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Πρβλ., πάντως: «Οι εμπνεύσεις της φιλοσοφίας δεν υπολείπονται σε φαντασία από εκείνες της τέχνης: ο Τζοσάια Ρόις, στον πρώτο τόμο του έργου του The World and the Individual (1899), έχει διατυπώσει τα εξής: “Ας υποθέσουμε ότι ένα τμήμα του εδάφους τής Αγγλίας είναι τέλεια ισόπεδο κι ότι πάνω του ένας χαρτογράφος σχεδιάζει ένα χάρτη της Αγγλίας. Το έργο είναι τέλειο· δεν υπάρχει σπιθαμή εδάφους της Αγγλίας που να μην έχει αποτυπωθεί στο χάρτη – τα πάντα βρίσκονται εκεί, υπό κλίμακα. Εν τοιαύτη περιπτώσει, ο χάρτης αυτός πρέπει να περιλαμβάνει και ένα χάρτη του χάρτη, που πρέπει να περιλαμβάνει ένα χάρτη του χάρτη του χάρτη, και ούτω καθεξής επ’ άπειρον”» [Mπόρχες: «Αποσπασματικές μαγείες του Δον Κιχώτη» (Διερευνήσεις)].

μετάφραση:

«Ο γραπτός κόσμος πάντοτε περιστρέφεται γύρω από το χέρι που γράφει, οπουδήποτε και αν συμβαίνει να γράφει: όπου βρίσκεσαι βρίσκεται το κέντρο του σύμπαντος», γράφει ο διεθνώς πιο γνωστός πεζογράφος από το Ισραήλ Άμος Οζ (1939), που πέθανε στις 28 Δεκεμβρίου 2018. Σκάλες από το σαλόνι οδηγούν κάτω, στο γραφείο του, με βιβλία σε όλους τους τοίχους και αναλόγιο σε μία γωνία, όπως τα περιγράφει η Shusha Guppy σε συνέντευξη μαζί του στο περιοδικό The Paris Review το 1996. Το σπίτι βρίσκεται στη μικρή πόλη Αράντ, που χτίστηκε το 1961 στα όρια της ερήμου Νεγκέβ, 25 χιλιόμετρα από τη Νεκρά Θάλασσα, όπου μετακόμισαν έπειτα από τριάντα ένα χρόνια ζωής στο κιμπούτς, στο οποίο γνωρίστηκαν δεκαπέντε ετών με τη γυναίκα του (κόρη του βιβλιοθηκάριου του αγροτικού κοινοβίου), γιατί έπασχε από άσθμα ο γιος τους, το μικρότερο από τρία παιδιά.

Αποδέκτης πολλών προσκλήσεων από το εξωτερικό, ο πρώτος κανόνας είναι να μην ταξιδεύω, όταν κυοφορώ ένα βιβλίο, λέει ο Οζ. Ξεκινώ την ημέρα μου στις 6 το πρωί με έναν περίπατο 40 λεπτών στην έρημο, καλοκαίρι ή χειμώνα. Ναι, απαντά, κάνει τρομερό κρύο τον χειμώνα. Η έρημος παραμένει η ίδια – από την εποχή με τους προφήτες και τον Ιησού, έχει πει άλλοτε – οπότε πόσο διαρκεί το «ποτέ» ενός πολιτικού; Ένα μήνα; Έξι μήνες; Τριάντα χρόνια; Εντελώς ασήμαντο διάστημα.

(Φωτ. Άρις Γεωργίου)

Περνώ από την Ηρώδου του Αττικού – μεσημεράκι με ξαφνική λιακάδα του Δεκεμβρίου. Παραμονές Χριστουγέννων, κατά τις δώδεκα. Κόσμος συρρέει συνέχεια από παντού για να θαυμάσει το σαράντα μέτρα ύψος χριστουγεννιάτικο δέντρο που έστησε ο δήμαρχος κ. Καμίνης – ξαφνικά βλέπω απέναντι, από μακριά να έρχεται η τριάδα των τσολιάδων της Προεδρικής Φρουράς για την αλλαγή βάρδιας στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, που γίνεται ανά μία ώρα. Προηγείται ο δεκανέας αλλαγής και πίσω του οι δυο Εύζωνοι. Και οι τρεις πανύψηλοι, δίμετροι, αρρενωποί, μυστακοφόροι, άκαμπτοι. Είναι ντυμένοι ομοιόμορφα με τον περίφημο χειμερινό ντουλαμά, φέσι με φούντα-φουστανέλα-τσαρούχι, κατά το πρότυπο της στολής του Παύλου Μελά. Κρατούν άψογα επ’ ώμου από ένα τυφέκιο M-1. Έρχονται με το κλασικό αγέρωχο περπάτημα, το αργό σήκωμα-λύγισμα του γόνατου και μετά το δυνατό, καρφωτό χτύπημα του τσαρουχιού στο οδόστρωμα. Κάθε ζεύγος τσαρούχια έχει ατσάλινες πρόκες στις γουρουνόσολες και ζυγίζει τρία κιλά. Ξέρω ότι ο τσολιάς σ’ αυτή την απαρέγκλιτη διαδρομή δεν σταματάει πουθενά και δεν τον σταματάει τίποτα. Τραβάει κατευθείαν μπροστά, παίρνοντας αμπάριζα οποιονδήποτε και οτιδήποτε είναι στον δρόμο του, ανθρώπους, καρέκλες, ή άλλα εμπόδια, μέχρι να φτάσει στο φυλάκιο. Δεν παρεκκλίνει ούτε μισό πόντο της προδιαγεγραμμένης πορείας του, τον λεγόμενο τσαρουχόδρομο. Βλέπω, όμως, όλο και πιο πολύ κόσμο να μαζεύεται λόγω του χριστουγεννιάτικου δέντρου – τα αυτοκίνητα καβάλησαν τα ρείθρα και έχουν παρκάρει παράνομα πάνω στο πεζοδρόμιο της Ηρώδου του Αττικού, ακριβώς στη γραμμή διαδρομής των Ευζώνων. Ανακάθομαι με άγχος – τι θα κάνει, άραγε, ο δεκανέας; Ο κόσμος παραμερίζει με σεβασμό και το άγημα πλησιάζει κατευθείαν προς τα αυτοκίνητα, όλο και σιμώνει. Φτάνοντας μπροστά στα παράνομα παρκαρισμένα οχήματα, ο δεκανέας και οι άλλοι δύο Εύζωνοι δεν διστάζουν ούτε δευτερόλεπτο – τραβούν ευθεία, ανεβαίνουν με τα τσαρούχια τους το ίδιο άκαμπτοι και αγέρωχοι πάνω στα καπό και στους ουρανούς των αυτοκινήτων, κατεβαίνουν και ανεβαίνουν στα επόμενα. Πάντα με τον ίδιο ρυθμό και το ίδιο βήμα, τσαλακώνοντας τις λαμαρίνες, σπάζοντας παρμπρίζ και καπό, τσακίζοντας πορτμπαγκάζ, προβαίνουν ανέκφραστοι, περήφανοι σαν Αλβανομάχοι τσολιάδες που ορμούν να καταλάβουν πάση θυσία το μαρτυρικό ύψωμα 731 της Τρεμπεσίνας. Θρυμματίζουν τζάμια με τον ίδιο διασκελισμό του πεπρωμένου, ανεπηρέαστοι, ανέγγιχτοι, ακολουθώντας τη διαταγή: δεν παρεκκλίνουμε ποτέ, πουθενά, για κανέναν και για τίποτε – γύρω τους εκατοντάδες άλλοι τρελοί Έλληνες που έχουν μαζευτεί βλέπουν τις αναπόφευκτες ζημιές που κάνουν οι Εύζωνοι στα αυτοκίνητα, τη μοιραία τους διαδρομή και, αυθόρμητα, ασυναίσθητα τους χειροκροτούν με ενθουσιασμό και με μια πίστη που έρχεται από πολύ μακριά, απ’ τα βάθη ενός δικού τους, παλιού, ηρωικού θανάτου.

(Φωτ: Franca Galliana)

Μιλάνο, οδός Τορτόνα, λίγο πιο κάτω από το Μουσείο των Πολιτισμών / MUDEC, όπου μέχρι τις 14 Απριλίου παρουσιάζεται μια έκθεση με έργα του διάσημου Μπάνκσι. Στον τοίχο κάποιου παλιού εργοστασίου, ένα γκράφιτι μοιάζει να έχει δραπετεύσει από τις φωτεινές αίθουσες του μουσείου, επιστρέφοντας στο φυσικό του χώρο. Μόνο που δεν είναι του –απρόσωπου– Μπάνκσι, αλλά ενός… ευπρόσωπου Ιταλού καλλιτέχνη του δρόμου, του TVboy, που είναι γνωστός στην πατρίδα του για τον ακτιβισμό του.

Την τελευταία φορά που ο TVboy απασχόλησε την επικαιρότητα, ήταν με ένα γκράφιτι στο οποίο ο Λουίτζι ντι Μάιο αντάλλασσε περιπαθές φιλί με τον Ματέο Σαλβίνι. Η κυβερνητική εξουσία του συνασπισμού με την σκληρή αντιμεταναστευτική πολιτική, μπήκε ξανά στο στόχαστρό του: Ένας αστυνόμος οδηγεί σιδηροδέσμιο τον Άη Βασίλη. Η εικόνα γίνεται πιο σαφής χάρη σε ένα καρτελάκι δίπλα, που γράφει: «Η άδεια διαμονής απορρίφθηκε για τον Άγιο. Κανείς δεν θυμάται ότι είχε έλθει από την Τουρκία». Αιχμηρό το σχόλιο αν σκεφθούμε ότι και οι δύο βερσιόν του γνωστού παππούλη, τόσο ο Μέγας Βασίλειος για εμάς, όσο και ο Άγιος Νικόλαος για τους Ιταλούς (και όχι μόνο), έλκουν την καταγωγή τους από τα εδάφη της σημερινής Τουρκίας.

… ευρίσκονται κάποιοι οι οποίοι είναι ωσάν σηκωμένοι και στρογγυλοί. Άλλοι, εκ του ε ναντίον, ευρίσκονται βαθουλοί και χαμηλοί. Εκείνοι οπού είναι στρογγυλοί και πρός τα έξω σηκωμένοι, δείχνουν το πρόσωπον εκείνου οπού τον κοιτάζει μικρόν, καλά και να είναι ατόν του μεγάλον, οι χαμηλοί και βαθουλοί καθρέφτες κάμνουν όλον το εναντίον. [...] Έτσι λοιπόν, δύο λογιών ανθρώποι ευρίσκονται εις τον κόσμον [...] οι πρησμένοι και σηκωμένοι, τουτέστιν οι υπερήφανοι, οι θυμοσιάρηδες και οι ακατάδεκτοι ανθρώποι, δείχνουσι τον Θεόν μικρόν. [...] Άλλοι ανθρώποι είναι ωσάν οι βαθουλοί καθρέφτες διά την ταπείνωσιν οπού έχουν, και εις τούτους φαίνεται ο Θεός μεγάλος και μεγαλότατος.

Νεóφυτος Ροδινóς, Κύπριος λόγιος του 17ου αιώνα, προσηλυτιστής των ορθόδοξων στον Παπισμό. Δίδαξε ελληνικά με στερήσεις και διώξεις σε διάφορες χώρες: Ισπανία, Πολωνία, Ιταλία («Εξήγησις εις την ωδήν της Θεοτόκου», 1636.)

Αυτό που οπωσδήποτε χαρακτηρίζει τις σημαίες όλων των κρατών είναι μια έπαρση, θα έλεγε κανείς...

«Θέλουμε η λογοτεχνία να καταλάβει τους δρόμους, κατακτώντας δημόσιους χώρους και προσφέροντας στους περαστικούς μια περιοχή ελεύθερη από οχήματα, που για λίγες ώρες θα υποκύψει στην ταπεινή ισχύ του γραπτού λόγου. Ένα μέρος της πόλης, συνήθως αφιερωμένο στην ταχύτητα, τη ρύπανση και τον θόρυβο, θα μεταμορφωθεί έτσι σε χώρο ειρήνης, ησυχίας και συνύπαρξης, που θα φωτίζεται από το απαλό φως που θα εκπέμπουν σελίδες βιβλίων. Τα βιβλία θα είναι διαθέσιμα για όσους θέλουν να τα πάρουν. Επομένως, η εγκατάσταση θα ανακυκλωθεί, διαρκώντας για όσο διάστημα αποφασίσουν οι χρήστες της πριν εξαφανιστεί. Τα αυτοκίνητα θα ανακαταλάβουν τη θέση τους τελικά. Ωστόσο, όσοι πέρασαν από εκείνο το μέρος, εκείνο το βράδυ, θα θυμούνται πώς κάποτε βιβλία το είχαν καταλάβει …»
Τμήμα ενός δρόμου ταχείας κυκλοφορίας στην πανεπιστημιούπολη Αν Άρμπορ, μετά από πρόσκληση του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, ενός από τα σημαντικότερα δημόσια αμερικανικά πανεπιστήμια, κάλυψαν, στις 23 Οκτωβρίου 2018, για 12 ώρες, 11 χιλιάδες «φωτισμένα βιβλία», σε μια εγκατάσταση που έστησε η ανώνυμη καλλιτεχνική κολεκτίβα luzinterruptus, που οργανώνει αστικές παρεμβάσεις σε δημόσιους χώρους, χρησιμοποιώντας το φως ως πρώτη ύλη και το σκοτάδι ως καμβά και έχοντας αρχίσει τη δράση της στους δρόμους της Μαδρίτης στα τέλη του 2008. Αντίστοιχες εγκαταστάσεις «Λογοτεχνίας εναντίον Κυκλοφορίας» είχαν προηγηθεί στο Τορόντο, τη Μελβούρνη, τη Μαδρίτη και τη Νέα Υόρκη.

Ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου δεν είναι και καλύτερος φίλος των ποιητών. Το πιστοποιούν τα «μπιλιετάκια» των συμπαθών τετράποδων στις πρασινάδες, προκαλώντας αυτή την ανώνυμη επέμβαση στην πινακίδα. Πώς να μην αναφωνήσεις μετά: «Εξόριστε ποιητή, στον αιώνα σου, λέγε, τι βλέπεις;»

Στην παρακάτω γειτονιά, στην παρακάτω ρούγα /εκεί μια γραία κάθεται, κάθεται κι ένας γέρος / έχει κι ένα κακό σκυλί, κι ένα όμορφο κορίτσι. / Θε μου! να πέθαινε η γριά, να πέθαινε κι ο γέρος / να φαρμακώναν το σκυλί, να πάρω το κορίτσι.

(Τραγούδια εθνικά, συνεγμένα και διασαφηνισμένα υπό Αντωνίου Μανούσου, εις Κέρκυραν, τυπογραφείον Ερμής, 1850.)

Ο Βίκτωρ Ουγκώ κλειδώνει τα ρούχα του

Τώρα, δεν μ­­πορούσε να ελπίζει πια σε άλλη αναβολή. Έπρεπε να προφτάσει. Αγόρασε ένα μπουκάλι μελάνι και μια γκρίζα φανέλα που τον τύλιγε ολόκληρο από τον λαιμό ως τους αστραγάλους, κλείδωσε τα ρούχα του για να μην μπει στον πειρασμό να βγει από το σπίτι και μπήκε στο μυθιστόρημά του, όπως μπαίνει κανείς σε μια φυλακή. Ήταν πραγματικά δυστυχισμένος…»
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο Βίκτωρ Ουγκώ ξεκινά να γράφει την Παναγία των Παρισίων. Χειμώνα καιρό δουλεύει με ανοιχτά παράθυρα. Οι μήνες περνούν, ο Ουγκώ καταδιώκεται από τον εκδότη του. Προβάλλει απίστευτες δικαιολογίες ότι δήθεν έχασε τα συγγραφικά του τετράδια. Ο Γκοσλέν λαμβάνει το χειρόγραφο στις 9 Μαρτίου του 1831, όμως ο Ουγκώ έχει αφαιρέσει τρία κεφάλαια. «Χάθηκαν» θα προφασιστεί στον εκδότη. Μα, καθώς φαίνεται, τα υποκλέπτει ο ίδιος, γιατί ο εκδότης αρνείται να του αυξήσει τα συγγραφικά δικαιώματα, παρόλο που έλαβε ογκωδέστερο από το προσυμφωνημένο βιβλίο. Τα κεφάλαια αυτά θα δημοσιευτούν για πρώτη φορά στην 8η έκδοση, έναν περίπου χρόνο μετά.
Ο Βίκτωρ Ουγκώ παζάρεψε σκληρά τις λέξεις του. Δε δίστασε να προχωρήσει στην βάναυση αποκοπή τους, προκειμένου να εκβιάσει τον καρμίρη εκδότη. Πολύ διδακτική ιστορία για τα εκδοτικά ήθη μιας άλλης, όχι και τόσο μακρινής, εποχής και το βιοπορισμό ενός μεγάλου συγγραφέα που διεκδικούσε το δικαίωμα να ζει από τα γραφτά του.

Αναμφισβήτητα, η συντομότερη αλληλογραφία στην Ιστορία θεωρείται ότι διαπράχθηκε μεταξύ του Ουγκώ και του εκδότη του. Μετά την έκδοση των Αθλίων, ο Ουγκώ, αναφερόμενος στην επιτυχία του βιβλίου, έστειλε ένα «;». Και ο εκδότης τού απάντησε: «!». Ο Ευγένιος Ντελακρουά είχε γράψει για τον Ουγκώ πως αν αποφάσιζε να γίνει ζωγράφος αντί συγγραφέας, θα είχε επισκιάσει όλους τους καλλιτέχνες του αιώνα του.

Όσον κι αν θέλουμε, δεν μπορούμε να σκεφτούμε την Ευρώπη χωρίς την Αμερική. Χωρίς τις ΗΠΑ, για να είμαστε συγκεκριμένοι. Στην ανισόρροπη τραμπάλα του δυτικού πολιτισμού, Ευρώπη και Αμερική αντικρίζονται. Δεν μπορείς να συζητήσεις τη μια, χωρίς να λοξοκοιτάζεις την άλλη.
Ευρώπη και ΗΠΑ, λοιπόν. Μετράω πέντε πράγματα που τις διακρίνουν. Θα μπορούσαν να είναι είκοσι πέντε ή χίλια δέκα πέντε, όμως ο χώρος είναι λιγοστός, οφείλω να πάρω τις αποφάσεις μου.
Ξεκινώ.

1. Βρικόλακας: Πρόκειται για καθαρά ευρωπαϊκό δημιούργημα (θυμηθείτε τον Δράκουλα του Στόκερ). Η Ευρώπη εξακολουθεί να είναι ανθρωποκεντρική ακόμα και στις μεταφυσικές της ανησυχίες, πράγμα που δεν ισχύει για την Αμερική, τουλάχιστον όχι στον ίδιο βαθμό. Αυτός ο μαύρος ουμανισμός της Ευρώπης, ο οποίος διαποτίζει ακόμα και τη μεταφυσική, δεν είναι δεδομένος στις ΗΠΑ, όπου η μεταφυσική εκτρέπεται σε εξωανθρώπινα όντα (βλ. και παρακάτω).
2. Εξωγήινοι: Η Ευρώπη ποτέ δεν συμμερίστηκε την πίστη (και την υστερία) της Αμερικής για τους εξωγήινους. Οι Ευρωπαίοι φαίνεται πως είναι ιδιαιτέρως απασχολημένοι με αυτόν τον πλανήτη, τους νεκρούς, τη μνήμη, την καθημερινότητα, για να στρέψουν το βλέμμα τους εκτός. Δεν συζητούν για UFO, δεν τους σκοτίζουν ανησυχίες σε σχέση με υποθετική εισβολή των εξωγήινων. Πατούν γερά στη γη.
3. Μνήμη: Η μνήμη της Αμερικής είναι βραχεία. Εκτείνεται έως τον Αμερικανικό Εμφύλιο – άντε, έως τον Κολόμβο. Η μνήμη της Ευρώπης ριζώνει βαθιά και αποδεικνύεται βαριά. Μία ήπειρος-σφαγείο. Εκστρατείες, πόλεμοι, καταστροφές, λιμοί, σεισμοί, καταποντισμοί. Η ιστορία της Ευρώπης μπορεί να γραφεί και ως θρίλερ. Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, Ιερά Εξέταση, αρένες που κολυμπούν στο αίμα. Επάλληλα ιστορικά στρώματα, όπου και να κοιτάξεις η ιστορία είναι ένα παλίμψηστο. Ίσως γι’ αυτό η Ευρώπη αναδεικνύεται η πατρίδα της ενοχής. Ιδίως της ιστορικής – αλλά όχι μόνο.
4. Μερίδα: Το θέμα της τροφής είναι δείκτης πολιτισμού, αλλά και ιδεολογίας, οικονομίας. Στις ΗΠΑ οι τερατώδεις μερίδες στα ταχυφαγεία και τα αεριούχα ποτά τρομοκρατούν τους Ευρωπαίους. Οι Αμερικανοί είναι εθισμένοι στο king size. Οι Ευρωπαίοι όχι. Οι ποσότητες του φαγητού όπως και τα νούμερα στα ρούχα αποδεικνύουν του λόγου το αληθές.
5. Πορνό: Οι γνώστες επιμένουν στη διάκριση. Το αμερικανικό πορνό ουδεμία σχέση έχει με το ευρωπαϊκό. Οι Αμερικανοί απενοχοποίησαν τη βιομηχανία του πορνό. Η ενοχική Ευρώπη χρειάζεται συνήθως ένα πρόσχημα. Ένα προκάλυμμα κουλτούρας ή πλοκής, πριν από τη διείσδυση. Δεν της αρκεί το ωμό σεξ, χρειάζεται και ένα touch από Beaudelaire για να τα έχει καλά με τον εαυτό της.
   

Το ότι μια φωτογραφία ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις αποτελεί κοινό τόπο. Καθώς όμως πολλά μοιραζόμαστε – με δικούς μας τον τόπο μας, ενώ με άλλους τον δικό τους – κάθε κοινός τόπος δεν συνιστά κατ’ ανάγκην κοινοτοπία. Άλλο θέλω να πω. Το αντίστροφο. Θέλω να πω: Κάθε λέξη ισοδυναμεί με χίλιες εικόνες. Διαφορετικό βιβλίο διαβάζουν χίλιοι άνθρωποι που διαβάζουν το ίδιο βιβλίο. Η δυνατότητα αυτή αποτυπώνεται (ως κοινοτυπία;) σε διαμάχες τις οποίες ερεθίζουν δυσκολίες μεταφοράς, φερ’ ειπείν, ενός μυθιστορήματος σε κινηματογραφική ταινία. Χίλια κλικ προκαλεί η α-κατάλληλη λέξη σε μια αράδα ενός νανο-δοκιμίου. Αλλιώς φωτογραφίζεται κάθε φωτογράφος σε κάθε στίχο. Η άποψη αυτή δεν συνιστά όψη μιας απολογίας της λογοτεχνίας έναντι της φωτογραφίας, αλλά φωτογράφιση του τοκετού του λόγου. Είτε είναι αλφαβητικές είτε όχι, οι ψηφίδες της γραφής άλλωστε αποτελούν φωτογραφικά στερεότυπα κάθε χιλιαστικής προφορικότητας. 1 λέξη = 1000 εικόνες.

Πληροφορήθηκα ότι στον «Συνήγορο του Παιδιού» πρότειναν πως η υιοθεσία θα πρέπει από δω και στο εξής να αποκαλείται τεκνοθεσία. Ο όρος υιοθεσία θεωρήθηκε μεροληπτικός ως προς το αρσενικό φύλο και γένος και, ως εκ τούτου, πολιτικά μη ορθός • Πήγα στο καφενείο της γειτονιάς. (Μένω στον Πειραιά, το καφενείο είναι από τα λίγα που δεν έχουν μηχανή εσπρέσο – μ’ αρέσει). Οι γηγενείς λαϊκές αντροπαρέες ξέρουν το επάγγελμά μου –είμαι μεταφραστής και διερμηνέας– και με ρωτούν συχνά με ενδιαφέρον και περιέργεια να τους πω νέες λέξεις, άγνωστές τους, στα ελληνικά. Όπως «στοχοπροσήλωση», «ουδετερόθρησκο σχολείο», «εθνοτικός πόλεμος» κλπ. Είναι φιλομαθείς • Τους ανέφερα τη λέξη «τεκνοθεσία» και τους είπα να μαντέψουν τι σημαίνει. Απόμειναν σκεφτικοί. Ένας τους, ο πιο γραμματιζούμενος υποθέτω, επισήμανε πως το «θέτω» σημαίνει βάζω, ακουμπώ. Σχεδόν αμέσως ένας άλλος, πιο τσαχπίνης αυτός, πετάχτηκε και είπε θριαμβευτικά: «Τεκνοθεσία σημαίνει να μπαλαμουτιάζεις τεκνά».

Στο επόμενο τεύχος, εκτός από τους μόνιμους και τους τακτικούς Χαρτογράφους, συνεργάζονται και οι: Παναγιώτης Αντωνόπουλος, Παναγιώτης Βελιανίτης, Κώστας Βούλγαρης, Σοφία Διονυσοπούλου, Κώστια Κοντολέων, Βάιος Λιαπής, Ηρώ Νικοπούλου, Ειρήνη Παπαθανασίου, Μαρία Σαββάκη, Ντίνος Σιώτης, Σάββας Στρούμπος, Κλαίτη Σωτηριάδου, Γεωργία Συλλαίου, Σταύρος Σ. Τσακίρης, Μαρία Τσιμά κ.ά.

*

Για τα αμέσως επόμενα τεύχη του Χάρτη (μεταξύ άλλων) ετοιμάζονται:

«Μικρή κλίμακα 1:250». Μια στήλη που επιμελείται η Δήμητρα Ι. Χριστοδούλου, όπου θα προτείνεται κάθε μήνα σε τρεις-τέσσερις συγγραφείς μία φράση ως τίτλος ή φράση που θα εμπεριέχεται σε ένα αδημοσίευτο πεζό κείμενό τους (έως 250 λέξεις). Ενίοτε θα δίνεται και μη ρηματική ιδέα συγγραφής. Στόχος της στήλης είναι αφενός να δημιουργηθεί μια δεξαμενή συλλογής πρωτογενούς υλικού και αφετέρου μια εν προόδω χαρτογράφηση της ελληνικής περίπτωσης στο τοπίο της σύγχρονης ελληνικής μικρομυθοπλασίας.

Αφιερώματα: Γιάννης Βαρβέρης, Τάσος Δενέγρης, Γιώργος Πάτσας, Έλλη Σκοπετέα, Μίμης Σουλιώτης, Θανάσης Χαρμάνης, Νίκος Χουλιαράς κ.ά.

Ο τίτλος Χάρτης, προέκυψε αυθόρμητα, το 1982, ως συνδυασμός της «χαρτογράφησης» του τότε καλλιτεχνικού τοπίου με την επιφάνεια αποτύπωσης του έργου – πριν την εφαρμογή του ψηφιακού εδάφους, εννοείται. Αργότερα, εντοπίσαμε, μια ομώνυμη εφημερίδα του 19ου αιώνα και, κρυπτομνησιακά μάλλον, ένα ποιητικό βιβλίο του Τάκη Σινόπουλου (1977, κάποια από τα ποιήματα του οποίου είχαν δημοσιευτεί λίγο πιο πριν στο περιοδικό Τραμ που εκδίδαμε στη Θεσσαλονίκη).

Για τον Χάρτη (1982-1987), ενεργοποιήθηκε η παλιά παρέα του Τραμ με την συμπαράταξη νέων μόνιμων συνεργατών. (Έκδοση, διεύθυνση: Δημήτρης Καλοκύρης, Ελένη Καλοκύρη. Επιμέλεια: Γιώργος Χουλιάρας. Τυπογραφική επιμέλεια κειμένων: Μαρία Κυρτζάκη. Συντακτική ομάδα: Τάσος Δενέγρης, Νάσος Θεοφίλου, Αχιλλέας Κυριακίδης, Βασίλης Λαμπρόπουλος, Ηλίας Παπαδημητρακόπουλος, Έλλη Σκοπετέα. Τακτικοί συνεργάτες: Νάσος Βαγενάς, Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Τάκης Γραμμένος, Πάνος Θεοδωρίδης, Ανδρέας Κίτσος-Μυλωνάς, Γιάννης Κοντός, Γιώργος Χειμωνάς.)
Την διακίνηση του περιοδικού είχαν αναλάβει οι εκδόσεις Ύψιλον του Θανάση Χαρμάνη. Κυκλοφόρησαν 26 τεύχη. Από το 1984 ο Χάρτης εξέδιδε επίσης κάθε χρόνο θεματικά Ημερολόγια. Μετά από μια σειρά πολυσέλιδων αφιερωμάτων (Μπόρχες, Καλβίνο, Ισπανία, Ροϊδης, Καβάφης, Ελύτης, Εμπειρίκος, Εγγονόπουλος), το περιοδικό ολοκλήρωσε τον κύκλο του και σταμάτησε, ενώ οι βασικοί του συντελεστές πλαισίωσαν το Τέταρτο του Μάνου Χατζιδάκι.
Εδώ, με κάθε τεύχος του νέου Χάρτη, θα αναρτώνται κατά σειρά τα τεύχη 1-26 της Πρώτης Περιόδου (1982-1987), ψηφιοποιημένα από το Αρχείο Τάκη Σινόπουλου και επεξεργασμένα από τους συνεργάτες μας, αφού η σύγχρονη τεχνολογία μας δίνει τη δινατότητα να βελτιώνουμε (οπτικά τουλάχιστον) πού και πού τα «κακώς κείμενα» (κυρίως προσθέτοντας χρώμα όπου ήταν εφικτό).

*

Το τεύχος 2 του Χάρτη θα αναρτηθεί 1η Φεβρουαρίου