Όταν μας κοιτάζουν οι άλλοι, παίρνουν υπόψη τους το πώς τους κοιτάζουμε; Ή μόνον εμείς (δεν) παίρνουμε υπόψη μας το πώς μας κοιτάζουν, όταν κοιτάζουμε τους άλλους;
Το τι μπορούμε να δούμε – προς ανατολάς, όπου ο ήλιος τυφλώνει, ή προς δυσμάς, όπου ο ήλιος έχει φύγει – είναι και αυτό ένα θέμα. Ή μάλλον θέαμα, δηλαδή οτιδήποτε βλέπεις χωρίς να σε αφήνει να δεις.
Η ανανέωση κάθε σύγκρισης και σύγκρουσης Δύσης και Ανατολής ταυτόχρονα επιτρέπει να μη βλέπεις τη σχέση Βορρά και Νότου.
Οι γεωγραφικές θέσεις των τεσσάρων αυτών σημείων του ορίζοντα, που διατρέχουν γεωπολιτικές και γεωπολιτιστικές αντιλήψεις, ιστορικά αναπροσαρμόζονται. Εκείνο που μένει σταθερό δεν είναι κάποια δεδομένα θέασης ή θεωρίας, αλλά το βλέμμα που τα εξετάζει.
Για έναν εκτός γης επισκέπτη, το ζήτημα ενός διαρκώς διαφεύγοντος ορίζοντα ως συνόλου σημείων διανοητικού αποπροσανατολισμού θα αποτελούσε ενδιαφέρουσα διατριβή για τις μεταφορικές επινοήσεις των κατοίκων του εν λόγω πλανήτη, στον οποίο πραγματοποιούν τις μεταφορές τους εξελικτικά αξιοποιώντας ακριβώς τα σημεία αυτά.
Όπως και αν έχουν τα πράγματα, τα πορτρέτα διαφέρουν. Οι διαφορές συνιστούν μια μανιέρα πρωτοτυπίας. Έτσι ανακαλώ δύο λήμματα από το «Λεξικό αναμνήσεων», που ακολουθούν.

Μικρός κρύφτηκε σε βάρκα, αλλά στην τρικυμία φάνηκε. Μετά περπάτησε μέχρι τα κτήματά τους, αλλά το κεφάλι του ήδη περνούσε το ύψος της σοδειάς. Αργότερα χάθηκε στην πόλη, αλλά ηδονικά ριπιδίσματα μιας κουρτίνας τον πρόδωσαν.
Τελικά έφυγε με ένα καραβάνι. Τα πόδια του έγλειψαν την πέτρα και σμίλεψαν καταστρώματα, ακολουθώντας την κίνηση των κυμάτων και τα ίχνη ζώων στο χώμα, με σταθερό σημείο προσανατολισμού το σημείο όπου άνοιγε το μάτι του ο ήλιος.
Οι δικοί του δεν άφησαν ποτέ τον τόπο τους, όπου τους βρήκε θαμμένους, όταν γύρισε. Οι πλούσιοι είχαν μοιραστεί την περιουσία τους, οι φτωχοί τα χρέη, ενώ μόνο άγνωστοι γνώριζαν πια το όνομά τους.
Μίλησε για όσα είχε δει, περιγράφοντας με λεπτομέρειες αδιανόητες ανακαλύψεις, πώς τα νερά ακολουθούσαν τους ανθρώπους, ποτίζοντας όπου φύτρωναν, πώς η φωτιά σκαρφάλωνε στον ουρανό, εξημερώνοντας τη νύχτα και καταργώντας τον αέρα.
Δεν τον πίστεψε κανείς βέβαια και, όταν βαρέθηκαν, τον έκλεισαν στα κάτεργα. Τους είχαν κουράσει οι δικαιολογίες ότι πειστήρια καταστράφηκαν ή τα έκλεψαν, εκτός από ένα σχέδιο, που δυο γριές αδελφές, έλεγε, είχαν ράψει στο πουκάμισό του.
Αν ήταν δυνατόν, τον ανόητο, ένα αφηρημένο σχέδιο, που δεν είχε καμία ομοιότητα με πρόσωπο ανθρώπου, να ήταν το πορτρέτο του από ζωγράφο, λέει, που ζούσε στην αυλή του αυτοκράτορα ενός κορυφαίου πολιτισμού.

Οι δύο κόρες του απεσταλμένου στη Δύση είχαν τώρα επιστρέψει στην αυλή του αυτοκράτορα. Έχοντας από μικρές ζήσει πολλά χρόνια στο εξωτερικό, ήθελαν να μεταφέρουν στη χώρα τους κάποιες ξένες συνήθειες, για να τους φαίνεται λιγότερο ξένη.
Οι μεταρρυθμίσεις του αυτοκράτορα είχαν αποτύχει οικτρά και η πρώτη παλλακίδα εξαναγκάστηκε να παντρευτεί και να φύγει. Ήταν προνόμιο μόνο της αυτοκράτειρας να δέχεται ικεσίες ή εισηγήσεις, όπως επέμεναν να τις αποκαλούν οι κόρες του απεσταλμένου τώρα πια στη χώρα των νεκρών.
Θα ήταν μάλλον ευκολότερο να είχε αρνηθεί την παράκλησή τους να φανούν χρήσιμες προσκαλώντας, για να κάνει το πορτρέτο της αυτοκράτειρας, έναν διάσημο Δυτικό ζωγράφο, που δεν αποκλείεται να ήθελε να ξαναδεί τη μητέρα τους, η οποία θα είχε απομακρυνθεί από την αυλή, αν δεν υπήρχαν οι κόρες της.
Ήταν αδύνατον στην αυτοκράτειρα να φανταστεί ότι βασίλισσα είχε ποζάρει ακίνητη για τον ζωγράφο, όπως υπαινίσσονταν οι συστατικές επιστολές. Για ποιο λόγο να το κάνει; Ίσως ήταν διασκεδαστικό στην αρχή, αλλά μπορούσε μετά να βάλει οποιονδήποτε άλλον στη θέση της.
Πολύς χρόνος χάθηκε μέχρι να τελειώσει το πορτρέτο και γίνουν όλα σαφή. Γιατί, τι είδους πορτρέτο ήταν αυτό, αφού της έμοιαζε; Τόσο ανίκανος ήταν ο Δυτικός ζωγράφος, που μπορούσε να μιμηθεί μόνο εκείνο που όλοι έβλεπαν;

Σχετικά κείμενα

Ποίηση & ζωγραφική / Γιώργος Χουλιάρας - Χάρτης
Σκούπα, κλειδιά, κερί: Samuel van Hoogstraten / Γιώργος Χουλιάρας - Χάρτης
Γιατί δεν μου επιτρέπουν να διαβάζω όσα γράφω / Γιώργος Χουλιάρας - Χάρτης