Στη στήλη αυτή δημοσιεύονται ενδιαφέρουσες επιστολές γνωστών καλλιτεχνών (συγγραφέων, μουσικών, ζωγράφων,...) απευθυνόμενες σε φίλους, συναδέλφους, οικείους ή απλώς γνωστούς, στις οποίες αναφέρονται σε θέματα που ουδεμία σχέση έχουν με το καλλιτεχνικό τους έργο ούτε, ει δυνατόν, με τις τέχνες γενικότερα. Μπορεί να πρόκειται για θέματα προσωπικά ή επικαιρότητας, να αφορούν τραγικά συμβάντα ή να σατιρίζουν καταστάσεις και ανθρώπους. Το πιο σημαντικό κριτήριο για την επιλογή τους θα είναι το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν, φυσικά, αλλά και το κατά πόσο, μέσα από αυτές, διαφαίνονται πλευρές της προσωπικότητας των επιστολογράφων ή των αποδεκτών, που απέχουν ή και επιβεβαιώνουν τη συμβατική εικόνα που έχουμε διαμορφώσει στο νου μας για τους καλλιτέχνες αυτούς σαν άτομα. Ως εκ τούτου, η επιλογή των επιστολών θα είναι καθαρά υποκειμενική.
———— ≈ ————
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ
ΜΑΡΣΕΛ ΠΡΟΥΣΤ
ΣΤΗΝ
Κα ΟΥΙΛΙΑΜΣ1
———— ≈ ————
(καλοκαίρι του 1915)
Κυρία μου,
Ελπίζω να μη με θεωρήσετε πολύ αδιάκριτο. Δέχτηκα πολύ θόρυβο τις μέρες αυτές και επειδή δεν είμαι καλά, είμαι πιο ευαίσθητος. Μαθαίνω ότι ο Γιατρός θα φύγει απ’ το Παρίσι μεθαύριο και αντιλαμβάνομαι τι συνεπάγεται αυτό για την αυριανή μέρα σαν «καρφώματα» κιβωτίων. Θα ήταν δυνατόν, είτε να καρφωθούν αυτά τα κιβώτια απόψε, είτε να μην τα καρφώσετε αύριο πριν τις 4 ή 5 η ώρα το απόγευμα (εάν η κρίση που περνάω τερματιστεί νωρίτερα θα στείλω αμέσως να σας το πουν).
Ή ακόμα, εφόσον είναι απαραίτητο να τα καρφώσετε το πρωί, να τα καρφώσετε στο χώρο του διαμερίσματός σας που βρίσκεται πάνω από την κουζίνα μου και όχι σε αυτόν που είναι πάνω από το δωμάτιό μου. Πάνω από το δωμάτιό μου αποκαλώ και το τμήμα που βρίσκεται πάνω από τα γειτονικά δωμάτια, ακόμα και του 4ου (2) καθότι ένας τέτοιος διακεκομμένος θόρυβος, τόσο «κλητικός» όπως τα χτυπήματα, ακούγεται ακόμα και στους χώρους όπου φτάνει εξασθενημένος. Ομολογώ ότι το να σας μιλώ για παρόμοια θέματα με φέρνει σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση και αισθάνομαι πολύ πιο αμήχανος από όσο μπορώ να το εκφράσω. Η δικαιολογία μου για το λόγο που το κάνω αυτό σήμερα ίσως να είναι κατ’ αρχήν επειδή δεν το έκανα σε όλη τη διάρκεια του χρόνου αυτού˙ έπειτα είναι και οι εγκύκλιοι του υπουργείου πολέμου που διαδέχονται η μία την άλλη με τόση ταχύτητα και είναι τόσο αντικρουόμενες, ώστε η στρατολογική μου κατάσταση, που φαινόταν να έχει τακτοποιηθεί ήδη τρεις φορές, δείχνει να είναι και πάλι υπό εξέταση. Αναμένω την επίσκεψη του Ταγματάρχη(3) που έχει αναγγελθεί εδώ και δέκα μέρες και δεν έχει γίνει ακόμη, πράγμα που μού είναι επαρκής λόγος ώστε να ζω σε «επαγρύπνηση», πράγμα που δυσκολεύει τις ατμοθεραπείες μου που ίσως να του ήταν ενοχλητικές (εφόσον αγνοώ την ημέρα και την ώρα αφίξεώς του) και με καθιστούν ευάλωτο σε αδιαθεσίες. Η κατάσταση αυτή, συνεπεία του ταξιδιού σας, μου στερεί τη δυνατότητα να ανανεώσω μια επίσκεψη που μου έχει αφήσει μια τόσο ευχάριστη εντύπωση. Ούτε ο γιός σας είναι εδώ, πράγμα που με λυπεί ιδιαίτερα, καθώς τουλάχιστον εκείνος θα μπορούσε να «κατέβει» εφόσον εγώ δεν θα μπορούσα να «ανέβω» και έχω πολλά χρέη προς αυτόν, τα οποία κραυγάζουν για υποσχέσεις που δεν τήρησα. Δε γνωρίζω αν είδατε τον Κλαρύ(4) στο Hotel d’ Albe (5). Δεν μπόρεσα ακόμα να τον επισκεφθώ και φοβούμαι, ταυτόχρονα όμως και επιθυμώ, τη συγκίνηση μιας τέτοιας στιγμής.
Παρακαλώ δεχτείτε Κυρία τα σέβη μου.
Μην μπείτε στον κόπο να μου απαντήσετε!
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
(1) Η Μαρί Ουίλιαμς (Marie Williams), ή απλώς κα Ουίλιαμς, (1885-1931), ήταν σύζυγος του Αμερικανού οδοντίατρου Τσαρλς Ουίλιαμς και κατοικούσε στο κτήριο της Boulevard Haussmann αριθ. 102, όπου κατοικούσε και ο Μαρσέλ Προυστ. Ο Προυστ και η οικογένεια Ουίλιαμς ήταν γείτονες από το 1908 μέχρι το 1919, οπότε το κτήριο πουλήθηκε και αναγκάστηκαν όλοι να μετακομίσουν. Μέσα σ’ αυτά τα χρόνια αντάλλαξαν αρκετές επιστολές από τις οποίες σώζονται μόνο 26 επιστολές του Προυστ προς το ζεύγος Ουίλιαμς, κυρίως όμως προς την σύζυγο. Κάποιες μάλιστα από αυτές είχαν αποσταλεί μέσω του ταχυδρομείου.
(2) Η οικογένεια Ουίλιαμς κατοικούσε στον τέταρτο όροφο του κτηρίου, ενώ το ιατρείο του κ. Ουίλιαμς βρισκόταν στον τρίτο όροφο, ακριβώς πάνω από το διαμέρισμα του Προυστ (βλ. και κάτοψη του διαμερίσματος).
(3) Ο στρατιωτικός γιατρός. Ο Προυστ είχε αναβολή στράτευσης κατά τη διάρκεια του πολέμου λόγω άσθματος.
(4) Ο κόμης Ζοακίμ Κλαρύ (Joachim Clary, 1875-1918) ήταν φίλος του Προυστ και αποτέλεσε το πρότυπο του Βαρώνου Σαρλύς στον Ξανακερδισμένο χρόνο.
(5) Πολυτελές ξενοδοχείο στη Λεωφόρο Ηλυσίων Πεδίων.