Τα παιδιά είναι εκ φύσεως αχάριστα, πράγμα κατανοητό εφ’ όσον δεν κάνουν τίποτ’ άλλο από το να μιμούνται τους αγαπητούς γονείς τους. Έτσι, τα σημερινά παιδιά, γυρνάνε απ’ το σχολείο πατάνε ένα κουμπί και κάθονται να δουν τις σειρές της σεζόν χωρίς να κάτσουν να σκεφτούν ούτε μια στιγμή το τεχνολογικό θαύμα της τηλεόρασης. Γι’ αυτό και είναι ανώφελο να εκθειάζεις στα νήπια την ιστορία της επιστημονικής προόδου εκμεταλλευόμενος την πρώτη κατάλληλη αφορμή – όπως, ας πούμε, το πέρασμα ενός θορυβώδους αεριωθούμενου αεροπλάνου – με σκοπό να δείξεις στους νέους τα θαυμαστά αποτελέσματα της ανθρώπινης προσπάθειας.
Το παράδειγμα του «τζετ» είναι μια από τις καλύτερες αποδείξεις. Όλοι ξέρουν, ακόμα κι αν δεν έχουν ταξιδέψει μ’ αυτό, τι αντιπροσωπεύουν τα σύγχρονα αεροπλάνα: ταχύτητα, ησυχία στο θάλαμο, σταθερότητα, ακτίνα δράσης.
Αλλά η επιστήμη είναι εξ ορισμού μια αναζήτηση χωρίς τέλος, και τα «τζετ» δεν άργησαν να γίνουν παρωχημένα, έχοντας ξεπεραστεί από νέες θαυμαστές αποδείξεις της ανθρώπινης διάνοιας. Παρά τους νεωτερισμούς τους τα αεροπλάνα αυτά είχαν πολλά μειονεκτήματα, μέχρι που έφθασε η μέρα που αντικαταστάθηκαν από τα αεροπλάνα με έλικα. Αυτή η κατάκτηση σήμανε μια σπουδαία πρόοδο γιατί, καθώς πετούσαν με χαμηλή ταχύτητα και σε χαμηλό ύψος, ο πιλότος είχε περισσότερες δυνατότητες να ακολουθήσει τη σωστή πορεία και να πραγματοποιήσει σε καλές συνθήκες ασφαλείας τους χειρισμούς της απογείωσης και προσγείωσης. Ωστόσο, οι ειδικοί εξακολούθησαν να εργάζονται προς αναζήτηση νέων μέσων επικοινωνίας με ακόμα περισσότερα πλεονεκτήματα, κι έτσι, μετά από σύντομο διάστημα, παρουσίασαν δύο κεφαλαιώδεις ανακαλύψεις: εννοούμε τα ατμόπλοια και τον σιδηρόδρομο. Για πρώτη φορά, χάρη σ’ αυτές, πραγματοποιήθηκε η εξαιρετική κατάκτηση να ταξιδεύει κανείς στο επίπεδο της γης με το ανεκτίμητο περιθώριο ασφαλείας που αυτό σημαίνει.
Ας παρακολουθήσουμε παράλληλα την εξέλιξη αυτών των τεχνικών ξεκινώντας από τη ναυσιπλοΐα. Ο κίνδυνος των πυρκαγιών, τόσο συχνός στα ανοιχτά πελάγη, παρακίνησε τους μηχανικούς να βρουν ένα σύστημα πιο ασφαλές: έτσι γεννήθηκε η ιστιοπλοΐα, και αργότερα (αν και η χρονολογία δεν είναι ακριβής), η κωπηλασία ως το περισσότερο πλεονεκτικό μέσο για να κινούνται τα πλοία.
Αυτή ήταν μια σημαντική πρόοδος αλλά από καιρού εις καιρόν συνέχισαν να παρατηρούνται ναυάγια για διάφορους λόγους μέχρι που η τεχνική εξέλιξη πρόσφερε μια σίγουρη και τελειοποιημένη μέθοδο για τη μετακίνηση στο νερό. Εννοούμε, φυσικά, την κολύμβηση μετά από την οποία δεν μπορεί να υπάρξει καμία νέα πρόοδος αν και, βεβαίως, η επιστήμη προσφέρει εκπλήξεις αφειδώς.
Σε ό,τι αφορά τους σιδηροδρόμους, τα πλεονεκτήματά τους ήταν προφανή σε σχέση με τα αεροπλάνα αλλά ξεπεράστηκαν κι αυτά με τη σειρά τους από τις άμαξες, οχήματα που δεν μόλυναν τον αέρα με τον καπνό από πετρέλαιο ή κάρβουνο, και που επέτρεπαν να θαυμάζει κανείς το τοπίο και την ορμή των αλόγων που τις έσερναν. Το ποδήλατο, μέσο μεταφοράς απολύτως επιστημονικό, τοποθετείται ιστορικά μεταξύ της άμαξας και του σιδηροδρόμου, χωρίς να είναι δυνατό να ορισθεί επακριβώς η στιγμή της εμφάνισής του.
Αντιθέτως, είναι γνωστό, και αυτό αποτελεί το τελευταίο σκαλοπάτι της κλίμακας της προόδου, ότι η αναμφισβήτητη έλλειψη άνεσης των αμαξών όξυνε τον ανθρώπινο νου σε τέτοιο σημείο που δεν άργησε να εφεύρει ένα ασύγκριτο μέσο μεταφοράς που ήταν η μετακίνηση με τα πόδια. Πεζοί και κολυμβητές αποτελούν την κορυφή της επιστημονικής πυραμίδας όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει σε οποιαδήποτε ακτή βλέποντας τους περιπατητές στην προκυμαία που με τη σειρά τους παρατηρούν με ικανοποίηση την εξέλιξη των λουομένων. Ίσως γι’ αυτό υπάρχουν τόσοι άνθρωποι στις παραλίες, εφ’ όσον όλη η ανθρωπότητα χαιρετίζει την πρόοδο της επιστήμης – αν και τα παιδιά την αγνοούν– κυρίως την εποχή των διακοπών.

[Τελευταίο round, 1969]

ΒΡΕΙΤΕ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ Χούλιο Κορτάσαρ ΣΤΟΝ ΙΑΝΟ.