Coffee and cigarettes

Η όμορφη γυναίκα που κάθεται, κομψά και ήρεμα, στο τραπέζι του καφέ στο ασπρόμαυρο πλάνο ρίχνει τη σωστή αναλογία ζάχαρης στο φλιτζάνι με τον καφέ της, κι όταν ο σερβιτόρος την πλησιάζει για να της ξαναγεμίσει το φλιτζάνι, του εξηγεί ότι δε θέλει προσθήκη καφέ, αφού ο υπάρχων καφές, μέσα στο φλιτζάνι, έχει ακριβώς τη γλύκα που πρέπει. Αυτή η αναλογία της ζάχαρης μέσα στον πικρό καφέ είναι, φυσικά, ένα επίμαχο ζήτημα, για το οποίο μπορεί κανείς να μιλά επ’ αόριστον, και σίγουρα δεν επαρκεί για την επίλυσή του η χρονική διάρκεια μίας ταινίας· κάποιοι άνθρωποι, για παράδειγμα, ρέπουν εκ φύσεως προς την πίκρα, αν και κάποια παρακλάδια της ψυχολογικής επιστήμης, αμερικανικής ως επί το πλείστον προέλευσης, υποστηρίζουν κατηγορηματικά ότι πρέπει να ποτίζουμε τον εαυτό μας γλύκα με το στανιό, γιατί η υπερβολική αυτή γλύκα είναι λέει απαραίτητη προκειμένου να εξασφαλιστεί η άνθιση του ανθρώπου, άγνωστο βέβαια αν η άνθιση επιτυγχάνεται μόνο με φυσικούς τρόπους ή με λιπάσματα χημικής σύστασης.

Η ιατρική επιστήμη, από την πλευρά της, αναγνωρίζει με κάποιον δισταγμό τα πιθανά οφέλη της ζάχαρης και όχι μόνο τις καταστροφικές της επιπτώσεις για τον οργανισμό, εφόσον η ζάχαρη έχει μεν κατηγορηθεί για τον διαβήτη, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, την παχυσαρκία και την τερηδόνα, έχει όμως εξίσου συσχετιστεί και με την καταπολέμηση του στρες, της κόπωσης και της αδυναμίας συγκέντρωσης. Οφέλη τα οποία παραβλέπονταν πλήρως από τη μητέρα μου, όταν έμπαινε στην κουζίνα στις τρεις το πρωί κι έβαζε τα κλάματα βλέποντας τη γιαγιά, που είχε ήδη αρχίσει να τα χάνει, να κάθεται στο τραπέζι με το βάζο της ζάχαρης ανοιγμένο μπροστά της και να τρώει ολόκληρες κουταλιές με το κουτάλι της σούπας, χαμογελώντας πανηγυρικά· και πάντα η άσπρη, χιονώδης επιφάνεια των μακριών λουκουμιών, με το καρύδι στη μέση, που η γιαγιά έκοβε κομμάτια και με κερνούσε στην αυλή του σπιτιού όταν ήμουν μικρή, μου φαινόταν ότι υπερβαίνει το μέτρο, πόσο μάλλον που η γλώσσα μου στράβωνε καθώς προσπαθούσα να ξεκολλήσω το λουκούμι από τα δόντια μου.

Η γιαγιά δεν είχε όμως πάντα αυτήν την ροπή προς την υπέρμετρη γλύκα, αφού τον πρώτο καιρό είχε αρχίσει να αρχίσει να ρίχνει στους καφέδες των επισκεπτών αντί για ζάχαρη αλάτι, μία ακόμη άσπρη, επεξεργασμένη σκόνη για τα οφέλη και τα μειονεκτήματα της οποίας η σύγχρονη επιστήμη δεν έχει κατορθώσει να αποφασίσει· κι είναι μία διάκριση που ο άνθρωπος μαθαίνει να κάνει από νωρίς, να αποφασίζει αν προτιμά τις αλμυρές τροφές της επιβίωσης ή τις γλυκές της απόλαυσης, κι ο καλογυμνασμένος, νεαρός νευρολόγος που ανέκρινε τη γιαγιά αγέλαστος σίγουρα προτιμούσε τις πρώτες, αν και είχε σιγομασουλήσει ένα από εκείνα τα κομμάτια το λουκούμι που του είχαν προσφερθεί από τη μητέρα μου καθώς συνταγογραφούσε, σοβαρός, τα πρώτα χάπια.

Στο δικό μου σπίτι δεν υπάρχει βάζο με ζάχαρη, αφού συνήθως πίνω τον καφέ σκέτο, θα ήταν όμως πλάνη να πιστέψει κανείς ότι έχω επιλύσει το επίμαχο ζήτημα της αναλογίας· θα ήθελα να μπορούσα κάποτε να βουτηχτώ στα σιρόπια, μέχρι κορεσμού, κι εξάλλου σάκχαρα υπάρχουν διαφόρων ειδών, η φρουκτόζη, η γλυκόζη, η μαλτόζη, τέτοια επεξεργασμένα σάκχαρα υπήρχαν στα μπισκότα που είχα στο ράφι μου και πρόσφερα στον επισκέπτη που σύχναζε στο σπίτι μου εκείνες τις μέρες, μαζί με τον πικρό ελληνικό καφέ. Ο άλλος ελληνικός καφές, ωστόσο, εκείνος που σερβίρουν στις κηδείες, είναι πάντα μέτριος, πράγμα που επιλύει βίαια το επίμαχο ζήτημα της αναλογίας και ορίζει το μέτρο και τον κανόνα, είτε ο θανών έτρωγε τη ζάχαρη με το κουτάλι είτε αντίθετα την είχε απεμπολήσει πλήρως, φοβούμενος τις συνέπειες, από τη διατροφή του.

Κάτι που η γιαγιά είχε αρνηθεί, φυσικά, να κάνει, όσο για τον επισκέπτη μου, που κάποια από εκείνες τις μέρες είχε βαρέσει με δύναμη το πιατάκι του ελληνικού πάνω στο τραπέζι, δεν υπήρχε βάζο με ζάχαρη για να τον κατευνάσει, παρά μόνο εκείνα τα επεξεργασμένα μπισκότα με τη μαλτόζη τους· πρέπει, επομένως να επιστρέψουμε στις φυσικές ύλες, σκεφτόμουν αργότερα μπροστά στο βάζο με τα γαρίφαλα πάνω στο μάρμαρο του μνήματος, καθώς η φύση γύρω ευωδίαζε, και βλέποντας τα ζουμπούλια, τα τριαντάφυλλα στα βάζα και το εύφορο χώμα αναρωτήθηκα αν το νεκροταφείο, απ’ όλους τους τόπους της πόλης, είναι το μόνο μέρος όπου επιτρέπεται η άνθιση· κι ίσως ήταν γι’ αυτό που πήραν κι εμένα τα κλάματα και όχι για την πεθαμένη γιαγιά ή για τον επισκέπτη που, χωρίς να έχει πάρει τη ζάχαρη που ήθελε, είχε τραπεί σε φυγή.

Μετά από αυτά, σκέφτηκα επίσης ότι το ζήτημα της αναλογίας θα πρέπει να μείνει ανοιχτό, πόσο μάλλον που κι η όμορφη κοπέλα της ταινίας, την ώρα που καλύπτει το φλιτζάνι με τον ζαχαρούχο καφέ της για να μην της τον νοθεύσουν με νέο, πικρό καφέ, ξεφυλλίζει αφηρημένα ένα περιοδικό με πυροβόλα όπλα, άρα ίσως θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι κι αυτή ακόμη δεν έχει βρει πράγματι την ιδανική αναλογία· αν και αυτά γίνονται στο ασπρόμαυρο πλάνο και όχι στη ζωή, αφού δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι επιστημονικές έρευνες θα καταλήξουν, αργά ή γρήγορα, να ορίσουν επακριβώς τις επιζήμιες συνέπειες και τα πιθανά οφέλη της ζάχαρης, κι εξάλλου πλήθος υποκατάστατά της κυκλοφορούν ήδη, επιτρέποντάς μας να λιγωθούμε άφοβα, όσο τραβάει η όρεξή μας.